Dữ liệu di chuyển của người dân TP.HCM cho thấy xu hướng ra khỏi nhà vào giữa tuần trong thời kỳ giãn cách. Chuyên gia vẫn chưa thể lý giải nguyên nhân của chu kỳ này.

Qua 3 tuần giãn cách xã hội, dữ liệu từ báo cáo xu hướng di chuyển trong đại dịch Covid-19 của Google Mobility cho thấy một chu kỳ khó lý giải của người dân TP.HCM. Đó là xu hướng rời khu dân cư và đến điểm bán lẻ, giải trí cao nhất vào giữa tuần (thứ 4, thứ 5), trong khi các chỉ số này khá ổn định vào những ngày còn lại.

Chuyên gia cho rằng nếu thực hiện nghiêm việc giãn cách xã hội, TP.HCM có thể hết dịch trong 2-4 tuần. Thế nhưng, chu kỳ nêu trên có nguy cơ ảnh hưởng đến hiệu quả giãn cách của thành phố.

Khó lý giải

Qua khảo sát, nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Sydney, dẫn đầu bởi TS.BS Nguyễn Thu Anh, Giám đốc Viện Nghiên cứu Y khoa Woolcock tại Việt Nam, giảng viên Lâm sàng cao cấp Đại học Sydney, Australia, nhận thấy có mối liên hệ trực tiếp giữa số lượng ca nhiễm và mức độ đi lại của người dân.

Dựa trên báo cáo của Google Mobility về xu hướng di chuyển của cộng đồng trong đại dịch (dữ liệu dựa trên theo dõi sự di chuyển sóng điện thoại của người dân tại từng khu vực), trước ngày 27/4 – thời điểm TP.HCM phát hiện ca nhiễm nCoV tại quận Bình Tân – xu hướng di chuyển đến các điểm bán lẻ và giải trí thường trong khoảng từ -18% trở lên. Ngày 29/4, xu hướng này lên tới 16% tại điểm bán lẻ/giải trí và gần 40% đến bến xe, cho thấy mật độ di chuyển rất cao của người dân trước kỳ nghỉ lễ.

Sau đó, TP.HCM ngày càng siết chặt các biện pháp phòng, chống dịch khiến xu hướng di chuyển đến các điểm bán lẻ, giải trí giảm mạnh.

Hiện TP.HCM đã có hơn 400 điểm phong tỏa do liên quan các ca mắc Covid-19. Ảnh: Chí Hùng.

Từ ngày 29/4, TP.HCM tạm dừng quán bar, karaoke, vũ trường… Ngày 3/5, TP dừng thêm hoạt động massage, xông hơi, phòng gym, rạp phim… Ngày 21/5, TP.HCM yêu cầu không tụ tập quá 20 người. Ngày 27/5, mọi hoạt động không thiết yếu bị tạm dừng, quán ăn uống chỉ bán mang về. Và từ 0h ngày 31/5, TP.HCM áp dụng Chỉ thị 15.

Tỷ lệ thuận với yêu cầu tăng mức độ giãn cách, xu hướng di chuyển của người dân cũngngày càng giảm, trong khoảng -68% đến -55%, không ngày nào có tỷ lệ dương. Trong khi đó, xu hướng người dân ở trong nhà thì luôn trong khoảng 14 đến 24%, cao hơn nhiều so với giai đoạn trước.

“Nhìn tổng quan, TP.HCM có hiệu quả giãn cách rất cao nhưng cứ tới giữa tuần, người dân lại có xu hướng đến các điểm bán lẻ và giải trí”, TS Thu Anh chỉ ra vấn đề.

Xu hướng di chuyển của người dân TP.HCM đến điểm bán lẻ, giải trí và điểm dân cư
Nguồn: Google Mobility
Nhãn		20/4 – T3	21/4 – T4	22/4 – T5	23/4 – T6	24/4 – T7	25/4 – CN	26/4 – T2	27/4 – T3	28/4 – T4	29/4 – T5	30/4 – T6	1/5 – T7	2/5 – CN	3/5 – T2	4/5 – T3	5/5 – T4	6/5 – T5	7/5 – T6	8/5 – T7	9/5 – CN	10/5 – T2	11/5 – T3	12/5 – T4	13/5 – T5	14/5 – T6	15/5 – T7	16/5 – CN	17/5 – T2	18/5 – T3	19/5 – T4	20/5 – T5	21/5 – T6	22/5 – T7	23/5 – CN	24/5 – T2	25/5 – T3	26/5 – T4	27/5 – T5	28/5 – T6	29/5 – T7	30/5 – CN	31/5 – T2	1/6 – T3	2/6 – T4	3/6 – T5	4/6 – T6	5/6 – T7	6/6 – CN	7/6 – T2	8/6 – T3	9/6 – T4	10/6 – T5	11/6 – T6	12/6 – T7	13/6 – CN	14/6 – T2	15/6 – T3	16/6 – T4	17/6 – T5	18/6 – T6
Điểm bán lẻ và giải trí	spline	%	-4	18	3	-18	-10	-9	-14	-10	4	16	-22	-34	-27	-18	-15	-2	2	-16	-23	-21	-23	-19	-10	-4	-22	-24	-22	-27	-20	-13	-7	-33	-39	-43	-36	-43	-21	-26	-49	-57	-59	-61	-61	-59	-55	-64	-66	-69	-65	-63	-57	-54	-64	-65	-68	-63	-64	-57	-56	-64
Đường cơ sở	spline		0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0	0
Điểm dân cư	spline		-4	7	-5	2	1	2	-1	-2	-5	-10	7	8	-2	4	-2	-3	-4	3	6	6	4	3	2	0	7	7	6	5	3	2	0	10	11	12	7	11	4	4	13	15	15	17	18	17	15	23	23	22	21	20	17	15	24	22	21	19	19	16	14	22

Số liệu của Google Mobility trong 3 tuần giãn cách tại TP.HCM, từ ngày 31/5 đến 18/6, cho thấy có sự đối lập rõ rệt giữa xu hướng di chuyển đến điểm bán lẻ, giải trí và đến khu dân cư, đặc biệt vào thứ 5 hàng tuần.

Cụ thể, tỷ lệ người ở các khu dân cư luôn có tỷ lệ thấp nhất vào thứ 4 và thứ 5. Trong khi đó, xu hướng di chuyển đến những điểm bán lẻ, nhà hàng, quán cà phê, công viên, bảo tàng, thư viện… lại luôn ở mức cao nhất vào 2 ngày này.

Nhóm nghiên cứu thừa nhận chưa giải thích được chu kỳ nói trên.

Trong khi đó, theo TS Thu Anh, số liệu báo cáo cho thấy tại Hải Dương, trong đợt giãn cách vào tháng 2, khi quá trình giãn cách đang rất ổn định thì người dân lại di chuyển nhiều vào trước ngày Tết Nguyên đán dẫn tới số ca bệnh cũng tăng theo.

Chuyên gia cho rằng cần tìm hiểu chu kỳ này vì đây có thể là một yếu tố nguy cơ khiến việc giãn cách tại TP.HCM không đạt kết quả như mong đợi. Nhìn từ kinh nghiệm của các nước trên thế giới từng trong hoàn cảnh tương tự TP.HCM, TS Thu Anh cho rằng về lâu dài, vaccine là biện pháp quan trọng để thoát khỏi dịch bệnh.

Độ phủ vaccine chưa cao, cần giãn cách kiểu bật – tắt

Đánh giá về thời gian dịch khởi phát, GS.TS Nguyễn Tấn Bỉnh, Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho rằng sự xuất hiện liên tiếp hàng loạt chuỗi lây nhiễm trong thành phố giữa tháng 5 cho thấy nhiều khả năng dịch xâm nhập vào TP.HCM từ đầu tháng 5, sau kỳ nghỉ lễ và đã lây lan âm thầm ít nhất 2-3 thế hệ cho đến khi được phát hiện.

Nhóm nghiên cứu của TS.BS Nguyễn Thu Anh lý giải rõ hơn thời điểm lây lan của làn sóng dịch thứ 4 tại TP.HCM.

TP.HCM vắng vẻ trong những ngày giãn cách xã hội. Ảnh: Quỳnh Danh.

Ngày 21/5, nhóm này công bố một báo cáo dự báo làn sóng dịch thứ 4 có thể kết thúc vào giữa hoặc cuối tháng 6/2021 với tổng cộng từ 4.100 đến 6.600 ca nhiễm. Thế nhưng, đó là với giả định rằng các khu cách ly được quản lý chặt chẽ nhằm hạn chế lây lan (như các đợt dịch trước) và người dân tự thực hiện giãn cách tự nhiên ở một mức độ nhất định. Khi đó, ổ dịch điểm nhóm Hội thánh truyền giáo Phục Hưng tại TP.HCM cũng chưa được phát hiện.

“Lần trước, chúng tôi dự tính dịch tại TP.HCM có thể bắt đầu từ 4/5. Nhưng với tình hình hiện tại, dịch có thể xuất hiện sớm hơn vì với thời gian từ 4/5 tới giờ, số ca không thể tăng cao như thế được”, TS Thu Anh đánh giá tình hình. Từ 27/4 đến nay, số ca nhiễm của TP.HCM đã lên tới 1.920, gần chạm mốc 2.000.

Chuyên gia lý giải số ca lây nhiễm tăng nhanh như hiện nay có 2 khả năng: Hệ số lây nhiễm R0 của chủng Delta phải cao hơn mức 4,1; hoặc dịch đã phải lây lan từ trước.

Nếu giãn cách rất mạnh trong 2-4 tuần, TP.HCM có thể hết dịch

TS Nguyễn Thu Anh

TS Thu Anh phân tích nhóm nghiên cứu đã điều chỉnh R0 cao hơn rất nhiều so với chủng virus cũ (R0 là 2,5). Thêm vào đó, với chỉ số R0 là 4,1, nhóm đã chạy mô hình với Bắc Giang và cho kết quả ước tính tương đối phù hợp. Do đó, nhóm nghiên cứu nhận định dịch đã xuất hiện trước 4/5, nằm ủ trong cộng đồng khá lâu và lây lan tương đối trước khi bị phát hiện.

Điều này cũng phù hợp với tần suất đi lại giữa TP.HCM và các tỉnh cao, trong khi dịch đã bắt đầu tại các tỉnh khác từ giữa tháng 4.

Nhận định về các giải pháp phòng chống dịch hiện tại của TP.HCM, TS Thu Anh đánh giá ngành y tế đã rất nỗ lực xét nghiệm giám sát nên mới phát hiện ra nhiều ca nhiễm như hiện nay.

“TP.HCM đã xét nghiệm giám sát tại cơ sở y tế và tại cộng đồng từ trước khi bùng phát dịch. Tuy nhiên, do dịch lây quá âm thầm và số người không có triệu chứng rất nhiều nên không thể phát hiện được. Đến khi được phát hiện thì đã lây lan quá nhiều trong cộng đồng”, bác sĩ nhận định.

Chuyên gia ủng hộ giải pháp giãn cách của TP.HCM và cho rằng nếu làm “rất mạnh” trong vòng 2-4 tuần, TP.HCM có thể hết dịch. Khi cả nước chưa đạt được độ phủ cao về vaccine thì TP.HCM cũng như các tỉnh, thành khác cần chấp nhận kéo dài chế độ giãn cách theo kiểu “bật – tắt” cho đến khi đạt được miễn dịch cộng đồng.

Đáng chú ý, TS Thu Anh chỉ ra một chu kỳ “kỳ lạ” trong thời gian giãn cách tại TP.HCM.

Vaccine có hạn, cần chọn nhóm ưu tiên

Nhận định về chiến lược tiêm chủng diện rộng của TP.HCM, TS Nguyễn Thu Anh cho rằng lượng vaccine hiện tại quá ít, “như muối bỏ bể”. Thành phố cần phải lựa chọn những nhóm đối tượng ưu tiên để tiêm vaccine trước.

Cần ưu tiên tiêm vaccine theo địa phương.

TS Nguyễn Xuân Thành

Theo Sở Y tế TP.HCM, sau khi hoàn thành chiến dịch tiêm chủng “lớn nhất lịch sử” với hơn 800.000 liều, tỷ lệ tiêm vaccine Covid-19 của thành phố mới chỉ đạt 6%.

“Nếu tiêm vaccine cho người có nguy cơ tử vong, người cao tuổi, có bệnh lý nền thì sẽ giúp giảm ca bệnh nặng, tử vong, giảm áp lực cho hệ thống y tế. Còn nếu mong muốn tiêm vaccine để giảm lây nhiễm cộng đồng thì với tỷ lệ tiêm này rất khó. Tôi e là dường như không giảm được”, TS Thu Anh lo ngại.

Tuy nhiên, bà bày tỏ sự đồng tình với việc TP.HCM ưu tiên tiêm chủng cho công nhân trong các khu công nghiệp, khu chế xuất. Chuyên gia cho rằng nếu toàn bộ công nhân của một khu công nghiệp được tiêm vaccine và đảm bảo môi trường sản xuất khép kín thì có thể bảo vệ được “nồi cơm” của thành phố.

Công nhân, người lao động tại khu công nghiệp, khu chế xuất được ưu tiên tiêm vaccine. Ảnh: Duy Hiệu.

Có quan điểm tương tự, TS Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng trong các đối tượng ưu tiên chống dịch cần bổ sung nhóm người lao động buộc phải đến nơi làm việc như các cơ sở sản xuất, chế tạo trong khu công nghiệp. Đây là những trường hợp không thể làm việc tại nhà, mà nếu đi làm thì buộc phải tập trung đông người.

Một trình tự ưu tiên khác được TS Thành đề cập đến là ưu tiên theo địa phương. Ông thừa nhận đây là vấn đề “gây tranh cãi” nhưng dựa trên đánh giá tác động thì là cần thiết. TS Thành nhận định những trung tâm kinh tế lớn như Hà Nội và TP.HCM cần được ưu tiên bởi nếu những nơi này bùng dịch thì có thể ảnh hưởng đến cả nước.

Ông cho rằng điều này được minh chứng trong đợt dịch hiện nay tại TP.HCM. Trước đây, TP không nằm trong nhóm ưu tiên nhận vaccine của Bộ Y tế. Thế nhưng vừa qua, Bộ Y tế đã phải phân bổ cho TP.HCM hơn 830.000 liều vaccine trong số một triệu liều mà Việt Nam vừa được Nhật Bản trao tặng.

Mục tiêu tiêm 70% dân số trên cả nước trong năm nay là cực thách thức.

TS Nguyễn Thu Anh

Nói về chiến lược vaccine, TS Nguyễn Thu Anh cho rằng mục tiêu tiêm 70% dân số trên cả nước trong năm nay là cực kỳ thách thức. Thay vì tiêm chủng đại trà, chuyên gia cho rằng Chính phủ nên có chiến lược ưu tiên vào các địa phương hoặc khu vực, doanh nghiệp có nguy cơ bùng dịch cao nhất. Nguy cơ không chỉ dựa trên số ca mà trên rủi ro phơi nhiễm trong hoạt động kinh doanh, sinh hoạt. Ngoài ra, bà đề xuất nên ưu tiên với nhóm người cao tuổi, có bệnh lý nền khi đã hoàn thành tiêm chủng cho các cán bộ y tế và cán bộ phòng chống dịch.

“Trong lúc chờ vaccine, chọn nhóm đối tượng được ưu tiên ở thời điểm này là làm giảm áp lực cho hệ thống y tế. Do đó, cần ưu tiên những người có nguy có nguy cơ tử vong cao”, chuyên gia nêu giải pháp.

Nguồn: News.zing.vn