Nằm trên đỉnh núi Long Đọi (thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam), chùa Long Đọi Sơn mang vẻ tịch mịch, huyền bí. Ngôi cổ tự này có lịch sử gần 1.000 năm, là nơi lưu giữ 2 bảo vật quốc gia có từ thời Lý.

Chùa Long Đọi Sơn (hay còn gọi là chùa Đọi) là ngôi cổ tự có bề dày lịch sử gần 1.000 năm, được khởi dựng vào khoảng những năm 1054-1058 dưới thời vua Lý Thánh Tông và được mở rộng dưới thời vua Lý Nhân Tông với việc xây dựng bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh năm 1118. Đến năm 1121, công trình được hoàn thành. Nơi đây từng là trung tâm Phật giáo quan trọng của trấn Sơn Nam xưa dưới thời nhà Lý. Muốn lên được chùa, du khách phải leo 373 bậc đá men theo triền núi.

Đến đây, du khách không chỉ hòa mình vào không gian linh thiêng mà còn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của núi non. Không gian chùa được bao phủ bởi sắc xanh của cây cối tạo nên một vẻ đẹp yên bình, tách biệt hẳn với nhịp sống xô bồ bên ngoài.

Tam quan của chùa được xây dựng theo kiến trúc chồng diêm, 2 tầng 8 mái. Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử với nhiều lần tu bổ lớn, chùa Đọi vẫn giữ được nét cổ kính, linh thiêng, mang đậm phong cách kiến trúc, mỹ thuật thời Lý.

Cổng lên chính điện nhuốm màu thời gian. 

Tòa Tam Bảo với 7 gian Bái đường, 3 gian Thượng điện. Dọc hai bên sân chùa là hai dãy nhà đồng tội, đắp cảnh Thập Điện Diêm Vương.

Phía sau tòa Tam Bảo là hai dãy hành lang song song thờ Thập Bát La Hán.

Chùa Đọi không chỉ hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp cổ kính, nơi đây còn đang lưu giữ nhiều hiện vật quý có từ thời Lý. Trong đó, tấm bia đá Sùng Thiện Diên Linh hơn 900 tuổi là hiện vật có giá trị lịch sử văn hóa nổi bật của chùa. Bia đá này cao hơn 2,5m, rộng 1,75m, dày 0,3m đã được công nhận là bảo vật quốc gia vào năm 2013.

Hai bên tháp là những bia đá cổ. 

Trải qua chiều dài gần 1.000 năm lịch sử, chùa Đọi mang đậm giá trị khảo cổ học, được ví như kho sử liệu quý giá với thế hệ trẻ. Việc khai quật trong khuôn viên chùa đã tìm thấy nền móng, các vật liệu kiến trúc cùng nhiều hiện vật thời Lý như tiêu bản trang trí, đồ gốm, đồ sành, kim khí…
Thông qua các hiện vật khai quật được, chúng ta đã có thêm những hiểu biết mới về tháp Sùng Thiện Diên Linh và sự sáng tạo, tư duy thẩm mỹ cao của các nghệ nhân thời Lý, nhất là về nghệ thuật kiến trúc Phật giáo. Với những giá trị lịch sử, văn hóa tiêu biểu, năm 2017, di tích chùa Đọi đã được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt.

Ngoài bia đá Sùng Thiện Diên Linh, 6 pho tượng kim cương chạm khắc bằng đá nguyên khối đang được lưu giữ trong chùa cũng được công nhận là bảo vật quốc gia. Hằng năm, vào ngày 17 – 21/3 âm lịch, lễ hội chùa Đọi lại diễn ra với nhiều hoạt động văn hoá đặc sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham gia, chiêm bái.

Nguồn: Vietnamnet