“Việc hiểu sai xét nghiệm kháng thể Covid-19 trong máu có thể khiến mọi người coi thường các biện pháp phòng ngừa đã được chứng minh”, bác sĩ Nguyễn Hiền Minh khuyến cáo.
 |
Xét nghiệm kháng thể là từ khóa được nhiều người quan tâm hiện nay. Nhiều Fanpage của đơn vị y tế cũng đăng thông tin quảng cáo dịch vụ này trên mạng xã hội. Ngoài ra, nhiều người dân tìm hiểu dịch vụ này với mong muốn xác định cơ thể có sinh kháng thể sau khi tiêm vaccine Covid-19 hay không.
Chia sẻ với Zing, ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, giảng viên bộ môn Miễn dịch Sinh lý – Sinh lý bệnh, Đại học Y dược TP.HCM, Phó trưởng Đơn vị Tiêm Chủng, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, nói: “Điều này chưa cần thiết”.
Xét nghiệm kháng thể không đánh giá được hiệu lực của vaccine
Bác sĩ Hiền Minh cho biết nhiều người sau tiêm vaccine phòng Covid-19 có tâm lý lo lắng sau khi có thông tin những người đã tiêm đủ liều vẫn bị nhiễm bệnh. Một số khác lại có tâm lý “không được tiêm vaccine xịn” nên hoài nghi về hiệu quả của vaccine.
Bên cạnh đó, thông tin một số quốc gia trên thế giới triển khai tiêm chủng mũi thứ ba nhưng hiện Việt Nam chỉ mới tiêm hai mũi vaccine cũng khiến nhiều người băn khoăn.
“Dịch vụ xét nghiệm kháng thể hiện nay trên thị trường không có giá trị cho biết mức độ phản ứng của hệ miễn dịch hoặc so sánh hiệu lực bảo vệ của các loại vaccine”, bác sĩ Minh nhận định.
|
|
ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, giảng viên bộ môn Miễn dịch Sinh lý – Sinh lý bệnh, Đại học Y dược TP.HCM, Phó trưởng Đơn vị Tiêm Chủng, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM. Ảnh: BSCC. |
Chuyên gia này phân tích SARS-CoV-2 có thể nhận dạng qua nhiều kháng nguyên khác nhau như kháng nguyên protein gai (S), kháng nguyên nucleocapsid (N).
Sau khi mắc bệnh tự nhiên hoặc tiêm vaccine, hệ miễn dịch của cơ thể sẽ sản xuất ra kháng thể. Khi mắc bệnh, cơ thể tạo ra đủ loại kháng thể tương ứng chống lại cả kháng nguyên (S) và (N).
Còn sau khi tiêm vaccine Covid-19, dựa theo cơ chế sản xuất vaccine, đa số đều chỉ tạo ra kháng thể chống lại kháng nguyên (S) hoặc RBD (vùng có gắn kết với protein S); trừ nhóm vaccine bất hoạt lấy thành phần là toàn bộ virus đã chết, ví dụ Vero Cell.
“Các kháng thể có thể mất vài ngày hoặc vài tuần để phát triển trong cơ thể. Vì vậy, bạn không nên đi làm xét nghiệm kháng thể ngay sau khi vừa tiêm vaccine xong”, bác sĩ Hiền Minh khuyến cáo.
Xét nghiệm kháng thể phức tạp, không đại trà
Theo bác sĩ Nguyễn Hiền Minh, các loại kháng thể được tạo ra trong cơ thể người (như IgA, IgM, IgG, IgD, IgE) có 2 tính chất quan trọng.
Đó là kháng thể gắn kết (binding antibody) bám vào kháng nguyên để đánh dấu cho các tế bào miễn dịch của cơ thế tấn công “trúng đích”. Thứ 2 là kháng thể trung hòa (neutralizing antibody) giúp ngăn chặn virus xâm nhập tế bào chủ.
Các xét nghiệm kháng thể liên quan đến virus SARS-CoV-2 được các nhà nghiên cứu quan tâm bao gồm:
– Xét nghiệm kháng thể định lượng hoặc định tính kháng thể gắn kết kháng nguyên (S) và/hoặc kháng nguyên (N). Thông thường, xét nghiệm này sẽ kiểm tra kháng thể IgM, IgG.
– Xét nghiệm đánh giá kháng thể trung hoà để xem xét khả năng vô hiệu hoá virus sống.
“Không phải phòng xét nghiệm dịch vụ nào cũng có đủ năng lực chuyên môn và máy móc thực hiện đủ các dạng xét nghiệm kháng thể như trên”, bác sĩ Hiền Minh nhấn mạnh.
|
|
Ảnh chụp từ bài quảng cáo dịch vụ xét nghiệm kháng thể của 2 cơ sở trên mạng xã hội. |
Với virus SARS-CoV-2, protein gai (S) có vai trò quyết định khả năng xâm nhập tế bào. Do đó, các công ty làm kit xét nghiệm kháng thể Covid-19 đều chọn lựa phát triển sản phẩm theo hướng khác nhau, trên thị trường xét nghiệm dịch vụ hiện nay phần lớn đều tập trung định lượng kháng thể IgG chống kháng nguyên (S).
Giải pháp khác cũng được thực hiện là test nhanh kiểm tra kháng thể IgM, IgG. Đây là xét nghiệm định tính của phản ứng gắn kết kháng nguyên – kháng thể.
“Việc gắn kết kháng nguyên – kháng thể giúp đánh giá sự phơi nhiễm, nghĩa là ‘đã từng gặp gỡ’ của hệ miễn dịch với virus hoặc thành phần của virus. Đây là xét nghiệm kháng thể sử dụng rộng rãi hiện nay, cho kết quả nhanh nhưng chúng không cho biết mức độ phản ứng của hệ miễn dịch hoặc hiệu quả bảo vệ thế nào”, bác sĩ Minh nói thêm.
Đối với loại xét nghiệm kháng thể trung hòa (viết tắt Nabs), chuyên gia Đại học Y Dược TP.HCM, lý giải phương pháp này được thực hiện bằng kỹ thuật trung hòa giảm đám hoại tử, nhằm đánh giá khả năng vô hiệu hóa virus sống gây bệnh.
Các kháng thể trung hòa ngăn chặn sự gắn kết của virus vào tế bào cũng như ngăn chặn virus thay đổi cấu trúc, hình dạng nhằm xâm nhập và tái tạo trong tế bào.
“Xét nghiệm này mới, độ nhạy cao, chưa được phổ biến, hiện chỉ dùng trong nghiên cứu sản xuất phê duyệt vaccine, theo dõi sau cấp phép vaccine phòng Covid-19 hoặc nghiên cứu sản xuất thuốc điều trị bệnh”, bác sĩ Hiền Minh nói.
|
|
Xét nghiệm kháng thể không cho biết mức độ phản ứng của hệ miễn dịch hoặc hiệu quả bảo vệ thế nào. Ảnh: Ciro Fusco/EPA/Shutterstock. |
Ở góc độ chuyên gia, bác sĩ Minh cho rằng các chuyên gia xét nghiệm mong muốn có thể có liên kết tương quan giữa xét nghiệm nồng độ kháng thể IgG và kháng thể trung hoà với nhau, tuy nhiên, với các biến chủng virus khác nhau thì NAbs khác nhau rất nhiều với cùng lượng IgG.
Bác sĩ Hiền Minh khẳng định: “Hiện nay chưa phải là lúc để có thể chắc chắn về mối tương quan của mức đáp ứng kháng thể với sinh miễn dịch của cơ thể với bệnh Covid-19”.
Bên cạnh đó, xét nghiệm đơn thuần định lượng nồng độ kháng thể chống lại kháng nguyên (S) hay (N) của virus SARS-CoV-2 chỉ đại diện cho một khía cạnh của phản ứng miễn dịch phức tạp.
Liên minh Toàn cầu về Vaccine và Tiêm chủng (GAVI) cho rằng cũng như các loại vaccine khác, chẳng hạn sởi hoặc bại liệt, vô số dữ liệu từ các thử nghiệm lâm sàng và các chương trình tiêm chủng đang diễn ra trên thế giới, cung cấp niềm tin rằng vacccine Covid-19 bảo vệ bạn mà không cần xét nghiệm kháng thể.
“Việc hiểu sai xét nghiệm kháng thể Covid-19 trong máu có thể khiến mọi người coi thường các biện pháp phòng ngừa đã được chứng minh, đồng thời đưa ra kết luận không đúng về hiệu quả của vaccine. Điều này có thể ảnh hưởng việc từ chối tiêm chủng của những người khác, cuối cùng làm tăng khả năng lây lan dịch bệnh”, bác sĩ Minh khuyến cáo.
Nguồn: News.zing.vn
