Chúng tôi tìm về Cẩm Nê (xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng) vào một buổi sáng yên bình, nơi con đường làng nhỏ len lỏi giữa những cánh đồng xanh mướt. Làng chiếu Cẩm Nê nổi danh với những chiếc chiếu tinh xảo, mang lại giá trị thẩm mỹ về độ bền, đẹp. Dù các nghệ nhân xưa từng được sắc phong khen thưởng, nhưng nay nghề truyền thống này đang dần mai một theo thời gian.

Bà Dương Thị Thông (62 tuổi), người nghệ nhân cuối cùng còn lưu giữ nghề dệt chiếu ở làng đón chúng tôi với nụ cười hiền hậu, thân thiện. Được biết, bà là con gái của Nghệ nhân dệt chiếu Ngô Thị Thân, người đã có 70 năm trong nghề dệt chiếu. Bây giờ, bà Thông nối nghiệp mẹ mình nhưng chỉ thỉnh thoảng mới dệt chiếu khi có khách đặt hàng, hay khi có đoàn du lịch đến tham quan, trải nghiệm.

Bà Dương Thị Thông (bên phải) tiếp tục gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống của nghề.

Bên khung cửi cũ, nhìn đôi bàn tay bà thoăn thoắt luồn từng sợi cói, những động tác thuần thục như đã in sâu vào tiềm thức, từng sợi cói mềm mại được sắp xếp ngăn nắp, chờ đợi sự hồi sinh dưới bàn tay khéo léo. Bà kể cho chúng tôi về những ngày làng xóm rộn ràng tiếng khung dệt, khi mỗi nhà đều có ít nhất một chiếc. Những tấm chiếu rực rỡ sắc màu, bền, đẹp theo năm tháng, đã từng là niềm tự hào của người dân nơi đây.

Trong ánh mắt trầm tư ấy, chúng tôi đọc được niềm tự hào lẫn nỗi lo âu, tự hào vì được là người gìn giữ truyền thống đến nay, lo âu vì không biết đến khi nào, ngọn lửa nghề này sẽ tắt hẳn khi bà không còn đủ sức để tiếp tục làm nữa. “Ngày xưa cả làng đều sống với nghề này, giờ đây chỉ còn mình tôi, cố gắng lưu giữ giá trị của nghề truyền thống đang dần bị mai một. Mỗi tấm chiếu tôi dệt ra không chỉ là sản phẩm làm bằng thủ công mà còn là câu chuyện về một thời hưng thịnh, về lịch sử và bản sắc văn hóa của làng Cẩm Nê”, bà Thông chia sẻ.

Bà Dương Thị Thông giới thiệu những nét đặc điểm nổi bật giúp chiếu Cẩm Nê bền đẹp.

Rồi thời gian dần đổi thay, những chiếc chiếu công nghiệp với giá thành rẻ hơn, sản xuất nhanh hơn xuất hiện trên thị trường, lấn át đi chiếu truyền thống. Một nghề đã từng nuôi sống bao thế hệ dần trở thành gánh nặng, bị lãng quên. Nhiều hộ gia đình bỏ nghề, những khung dệt im lìm trong góc nhà phủ bụi theo thời gian.

“Những hộ trước đây gắn bó với nghề dệt chiếu ở làng Cẩm Nê giờ đã thưa thớt dần, người thì bỏ nghề, người thì chuyển sang công việc khác. Vì nghề này cực lắm, mà thu nhập chẳng được bao nhiêu, làm xong một chiếc chiếu bán ra cũng chỉ vừa đủ tiền nguyên liệu. Người trẻ thì không ai muốn theo, vì phải chịu khó, phải siêng năng mới trụ nổi. Có những lúc, tôi đã nghĩ mình nên dừng lại”, bà Thông chia sẻ với giọng trầm buồn.

Hình ảnh thoi đưa trên khung dệt chiếu, từng gắn liền với đời sống làng nghề Cẩm Nê.

Nhưng niềm tin vào giá trị của nghề truyền thống chưa bao giờ dập tắt. Không phụ nghề, nghề cũng chẳng phụ mình, bà Thông vẫn giữ nghề như một cách trân trọng di sản của cha ông để lại. Bà không những dệt chiếu, mà còn tận tâm truyền dạy nghề cho lớp trẻ nếu ai muốn biết thêm, hiểu thêm và muốn được làm nghề này.

Bà Nguyễn Thị Thúy, người bạn dệt chiếu cùng bà Thông, chia sẻ về quy trình lấy cói từ cánh đồng, mang về phơi và nhuộm trước khi vào công đoạn dệt chiếu.

Làm thế nào để bảo tồn và phát triển làng nghề trong nhịp sống hiện đại? Đây là câu hỏi lớn không chỉ dành riêng cho những người dân Cẩm Nê, mà còn cho những ai băn khoăn, trăn trở về giá trị văn hóa truyền thống.

Bức ảnh khi xưa được bà Dương Thị Thông trân trọng cầm trên tay, kể về những ngày mẹ mình miệt mài bên khung cửi, gắn bó cả đời với nghề dệt chiếu.

“Tôi vẫn tin sẽ có người nối tiếp, vẫn còn khả năng đó. Nghề này tuy cực, nhưng khi đã yêu, đã gắn bó rồi thì khó mà rời bỏ. Chỉ mong mình có thật nhiều sức khỏe để tiếp tục làm, để làng chiếu Cẩm Nê không bị mai một theo năm tháng. Nghề của ông bà để lại, tôi đâu nỡ nhìn nó mất đi…”, bà Thông ngậm ngùi chia sẻ.

Du khách hào hứng trải nghiệm dệt chiếu truyền thống tại làng nghề Cẩm Nê.

Mỗi tấm chiếu được dệt ra không chỉ là sản phẩm của đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ, mà còn chứa đựng cả tâm huyết và niềm tự hào của người làm nghề. Chúng tôi tin rằng, với tình yêu nghề, những tấm chiếu Cẩm Nê vẫn tiếp tục được tạo nên từ đôi bàn tay tài hoa này, để mỗi sản phẩm là một câu chuyện sống động về văn hóa làng nghề Việt, về tình yêu và lòng trân quý di sản của cha ông để lại.

Bài, ảnh: Khánh Bình

Nguồn: Dulichvn