Giữa rừng xanh bạt ngàn và tiếng suối reo róc rách, nơi những ngọn núi nối tiếp mây trời, các bản làng nơi miền Tây xứ Thanh đang thức dậy trong nhịp sống mới, chậm rãi nhưng đầy sức sống.
Không phải bằng những khu nghỉ dưỡng sang trọng hay những tuyến du lịch ồn ào, mà bằng tiếng cười giòn tan của người Thái, Mường, Dao… vang bên bếp lửa, bằng những bữa cơm đượm hương rừng và những điệu múa xòe say lòng người.
Du khách khám phá vẻ đẹp nguyên sơ của miền Tây xứ Thanh – nơi những cung đường giữa ruộng bậc thang và núi rừng xanh thẳm trở thành điểm hẹn của trải nghiệm, kết nối văn hóa
Du lịch cộng đồng ở đây không chỉ mang đến một chuyến đi, mà là hành trình đi sâu vào tâm hồn văn hóa, gắn kết giữa người và đất, giữa du khách và cộng đồng, giữa hiện tại và truyền thống.
Pù Luông thức giấc, bản làng đổi thay
Khi bình minh còn ngái ngủ giữa những đám mây trắng lững lờ trôi trên thung lũng, Pù Luông “viên ngọc xanh” giữa lòng xứ Thanh đã khẽ lay mình, đánh thức từng giọt sương đêm đọng lại trên những bông lúa non.
Những con đường đất đỏ vắt qua sườn đồi, dẫn lối du khách vào một thế giới vừa quen vừa lạ: nơi thiên nhiên chưa bị bàn tay bê tông hóa xâm lấn, nơi con người vẫn sống hòa mình với núi rừng, và nơi văn hóa vẫn còn ngân vang trong từng câu hát, điệu múa giữa đêm lửa hồng.
Từng bản làng như bản Đôn, bản Bầm, bản Hiêu hay bản Son, Bá, Mười… đều mang một vẻ đẹp riêng, tự nhiên, bình dị và chân thực.
Ở bản Đôn, những homestay mộc mạc bằng tre nứa, lợp mái lá cọ nằm nép mình bên ruộng bậc thang. Mỗi sáng, chủ nhà những người Thái bản địa đón khách dậy sớm đi bộ giữa sương, men theo những bậc ruộng, nghe tiếng chim gọi nhau thức dậy, ngửi mùi cỏ cây ngai ngái.
Bữa sáng không phải buffet nhiều món, mà là nắm xôi nếp nương nóng hổi, vài con cá suối nướng lá dong và chén trà rừng ấm nóng. Chỉ thế thôi mà khiến người ta nhớ mãi.
Phụ nữ Thái ở xã Thường Xuân trình diễn điệu múa truyền thống trong Lễ hội mừng cơm mới – một trong những hoạt động gắn kết văn hóa và phát triển du lịch cộng đồng
“Tôi từng đi nhiều nơi: Sa Pa, Mộc Châu, Hà Giang… nhưng cảm giác ở Pù Luông là rất khác”, anh Trần Văn Dũng, một du khách đến từ Hà Nội tâm sự. “Ở đây, không gian mang tính chữa lành. Mọi thứ rất thật, rất gần. Tôi không phải khách đến rồi đi, mà là người được sống cùng họ cùng ăn, cùng làm, cùng ngồi bên bếp lửa nghe kể chuyện xưa…”.
Nơi đây, văn hóa dân tộc Thái không phải thứ để trưng bày mà là một phần đời sống. Mỗi ngôi nhà sàn đều là kho tàng lịch sử sống. Mỗi người phụ nữ không chỉ là chủ nhà, mà còn là nghệ nhân dệt vải, người gìn giữ bài hát ru, là “người kể chuyện” cho những ai chịu lắng nghe.
Những đêm giao lưu văn nghệ không sân khấu, không đèn màu chỉ có ánh lửa bập bùng, tiếng khèn ngân lên từ trái tim là dịp để du khách và người dân nối nhịp cầu văn hóa, giữa hiện tại và ký ức.
Cái hay của Pù Luông là ở chỗ: bản sắc không bị pha loãng bởi du lịch hóa. Du khách đến đây để sống chậm lại, để hít căng lồng ngực mùi rừng, để biết thế nào là “nếp nhà” của người Thái, để rửa trôi khói bụi phố thị bằng một chén rượu cần say ngọt trong ánh mắt thân thiện của người lạ đã hóa thân quen.
Từ bản Năng Cát đến bản Mạ: “Đi để yêu, ở để nhớ”
Câu chuyện du lịch cộng đồng không chỉ dừng lại ở Pù Luông, mà tiếp tục lan tỏa tới những bản làng nhỏ bé nơi rẻo cao xứ Thanh, nơi những ‘viên ngọc thô’ đang dần bừng sáng. Không nhờ vào sự hào nhoáng bề ngoài, mà bằng chiều sâu văn hóa và vẻ đẹp chân thực, mộc mạc khiến lòng người rung động.
Bản Năng Cát (xã Linh Sơn) nằm lọt giữa rừng già nguyên sinh, tựa lưng vào thác Ma Hao trắng xóa. Bản nhỏ chỉ vài chục nóc nhà, nhưng mỗi ngôi nhà sàn đều chứa đựng một đời sống văn hóa phong phú.
Người dân bản Bút (xã Nam Xuân) kiên trì truyền dạy nghề dệt thổ cẩm cho thế hệ trẻ và du khách – gìn giữ từng sợi ký ức văn hóa giữa nhịp sống hiện đại
Người dân nơi đây vẫn dệt thổ cẩm bằng khung cửi gỗ, nhuộm chàm bằng lá cây rừng, đun bếp bằng củi nứa và mời khách bằng món cá suối nướng trong ống tre, dẻo thơm mùi khói.
Tại đây, du khách không chỉ “tham quan” mà được “tham gia”: đạp nước gặt lúa, thu hoạch măng, tìm củ đinh lăng, bắc bếp nấu cơm, học làm bánh trôi nhân đậu xanh…
Người dân không chỉ mở cửa đón khách, mà còn mở lòng đón bạn. Họ không ngại dạy, không tiếc truyền, bởi họ tin: càng nhiều người biết, thì văn hóa càng sống lâu.
Một bước chân khác đưa ta đến bản Mạ (xã Thường Xuân) nơi đang từng bước thay đổi theo hướng du lịch cộng đồng. Những homestay giản dị nhưng đầy đủ tiện nghi bắt đầu mọc lên. Người dân được tập huấn làm du lịch tử tế: từ chào đón khách, phục vụ bữa ăn, hướng dẫn trải nghiệm, đến cách bảo vệ môi trường, xử lý rác thải.
Đồng bào Thái biểu diễn khặp Thái trong một sự kiện văn hóa cộng đồng – nơi văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn lan tỏa đến du khách gần xa
Ở bản Mạ, du khách có thể cùng chủ nhà lên đồi hái chè, chăm đàn lợn đen trong chuồng, hay cùng lũ trẻ ra đồng tát nước bắt cá. Đêm xuống, trong cái se lạnh của núi rừng, mọi người quây quần bên bếp củi, cùng uống rượu ngô, nghe tiếng khèn ngân vang hòa trong tiếng lá xào xạc.
Ấm lòng hơn cả là ánh mắt tự hào của người dân khi kể về nếp nhà, nếp bản, về những mùa lúa cũ, những lễ hội đã qua…
Người phụ nữ ở bản Bút, xã Nam Xuân bồi hồi kể: “Ngày trước chúng tôi sợ khách, nghĩ người dưới xuôi khác mình nhiều lắm. Giờ thấy họ thích nghe mình hát, thích học mình dệt, thấy con nít nhà mình được mặc váy xòe lên múa là vui lắm. Du lịch đến không chỉ cho mình thêm cái ăn, mà còn cho thêm niềm tin”.
Ở miền Tây xứ Thanh, du lịch cộng đồng không chỉ là phương thức mưu sinh mới, mà là sợi dây kết nối giữa quá khứ và tương lai, giữa văn hóa truyền thống và sự phát triển bền vững.
Du lịch cộng đồng: Không chỉ phát triển, mà còn giữ hồn
Trước làn sóng đô thị hóa và sự cạnh tranh khốc liệt giữa các điểm đến, du lịch cộng đồng xứ Thanh đã chọn cho mình một con đường khác, lặng lẽ nhưng kiên định: con đường bảo tồn văn hóa làm gốc, lấy trải nghiệm làm điểm tựa, lấy con người làm trung tâm.
Nhiều năm qua, các cơ quan văn hóa – du lịch của tỉnh đã vào cuộc mạnh mẽ: từ quy hoạch các vùng du lịch cộng đồng trọng điểm, đào tạo kỹ năng quản lý homestay, đến tổ chức lớp tập huấn văn nghệ dân gian, hỗ trợ đạo cụ, trang phục biểu diễn… Tất cả đều nhằm mục tiêu: để người dân làm chủ bản sắc của mình.
Bà Nguyễn Thị Mai Hương, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Du lịch và Văn hóa Điện ảnh tỉnh Thanh Hóa chia sẻ: “Du lịch cộng đồng không thể là cuộc chơi một chiều. Chỉ khi người dân thấy mình là trung tâm, là người kể chuyện, thì văn hóa mới thật sự sống trong du lịch. Chúng tôi không hướng đến những điểm đến đông khách nhất, mà là điểm đến đậm đà nhất”.
Tuy nhiên, hành trình giữ hồn văn hóa giữa dòng chảy phát triển không dễ dàng. Vẫn còn những bản làng khó tiếp cận, nhất là mùa mưa. Vẫn còn những người trẻ muốn bỏ bản đi làm ăn xa. Vẫn còn nỗi lo về sự đồng bộ trong quy hoạch, về rập khuôn mô hình, đánh mất cái riêng.
Vì thế, phát triển du lịch cộng đồng không chỉ là chuyện hôm nay, mà là chuyện dài hơi, đòi hỏi sự kiên trì, thấu cảm và đầu tư đúng cách. Đó là chuyện về việc giữ lại tiếng khèn cổ, là chuyện về đôi bàn tay người mẹ đang dạy con gái dệt thổ cẩm, là chuyện về cách một bản làng nhỏ bé có thể khiến trái tim người thành phố rung động.
Miền Tây xứ Thanh, nơi rừng xanh chưa mất tiếng chim, nơi những ngọn núi vẫn đón mây chiều bằng sự tĩnh tại, đang dần trở thành điểm đến không ồn ào mà thấm sâu.
Không có cao ốc, không cần sân khấu, những bản làng nơi đây vẫn kể được câu chuyện riêng của mình bằng nếp nhà, bằng hương rượu cần, bằng khúc hát giao duyên trên sàn gỗ cũ.
Giữa thế giới công nghiệp hóa đang ngày một vội vã, giữa những chuyến đi bị lập trình bởi lịch trình chật kín, thì một đêm ở Pù Luông, một buổi sáng ở bản Năng Cát, một nụ cười của người phụ nữ Mường bên bếp lửa… lại trở thành những điểm chạm cảm xúc thật sự.
Có lẽ, điều níu chân du khách không nằm ở những gì quá cầu kỳ, mà ở chính cái giản dị đến tinh tế của đời sống bản địa.
Và nếu có ai hỏi đâu là “đặc sản” của du lịch cộng đồng miền Tây xứ Thanh, thì xin được trả lời: ấy là lòng người bình dị, tử tế, và chan chứa yêu thương.
Nguyễn Linh
Nguồn: Dulichvn
