Thị xã Mường Lay, tỉnh Điện Biên, nay là phường Mường Lay mới sau sắp xếp có 9 dân tộc anh em cùng sinh sống với nền văn hóa đa dạng và độc đáo. Trong đó, dân tộc Thái ngành Thái trắng chiếm tỉ lệ cao trên 73% với bản sắc văn hóa truyền thống phong phú, mang đặc sắc riêng có.
Phường Mường Lay có vị trí trọng yếu về quốc phòng – an ninh nơi vùng cao Tây Bắc của Tổ quốc, là vùng đất giàu truyền thống cách mạng và có nền văn hoá đặc sắc. Ảnh: M.Trà
Nằm giữa ngã ba sông Nậm Na nhập vào sông Đà và suối Nậm Lay, phường Mường Lay, tỉnh Điện Biên (được sáp nhập từ 3 đơn vị hành chính cấp xã gồm phường Sông Đà, phường Na Lay, xã Lay Nưa, xã Sá Tổng thuộc thị xã Mường Lay) được xem là thủ phủ của người Thái trắng ở Tây Bắc. Nơi đây nhiều nét văn hóa của người Thái trắng vẫn còn được lưu giữ nguyên giá trị và đang được cấp ủy chính quyền và cộng đồng dành sự quan tâm đặc biệt.
Thời gian qua, Đảng ủy, HĐND, UBND phường Mường Lay đã ban hành nhiều chủ trương, đề án về bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc trên địa bàn gắn với phát triển kinh tế – xã hội. Trong đó chú trọng phục dựng lễ hội truyền thống đặc sắc, giữ gìn phong tục tập quán tốt đẹp, đẩy mạnh phát huy trò chơi dân gian, từ đó nâng cao ý thức trong việc bảo tồn và phát huy truyền thống của dân tộc Thái cũng như cộng đồng các dân tộc khác trên địa bàn.
Mường Lay là địa phương sở hữu 2 di sản được UNESCO ghi danh di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái”, “Nghệ thuật Xòe Thái”. Ảnh: M.Trà
Hiện nay, nhiều di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc trên địa bàn Mường Lay, đặc biệt người Thái trắng vẫn được gìn giữ trong đời sống như tiếng nói, múa dân gian, trò chơi dân gian, việc cưới, việc tang, ẩm thực dân tộc, trang phục, trang sức truyền thống, kiến trúc dân gian và nhạc cụ dân tộc.
Mường Lay cũng là địa phương có 2 di sản được UNESCO ghi danh di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái”, “Nghệ thuật Xòe Thái” và là “Thị xã có mật độ nhà sàn truyền thống của dân tộc Thái ngành Thái trắng nhiều nhất Việt Nam”… Đây chính là cơ sở để Mường Lay tiếp tục có những bước tiến trong tương lai với nhiều hoạt động cụ thể hơn.
Bên cạnh đó, các loại hình nghệ thuật dân tộc, thi đấu thể thao, trò chơi dân gian được tổ chức như tó má lẹ, đi cà kheo, ném còn, bắn nỏ đã góp phần nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và những dư vị rất riêng, rất đặc biệt trong không gian văn hóa của người Thái trắng.
Người Thái trắng nơi đây vẫn lưu giữ, bảo tồn được nét đẹp trong văn hóa, tín ngưỡng với những lễ hội đặc trưng như lễ hội Kin Pang Then, làn điệu Then cổ, nghệ thuật Xòe Thái cổ say đắm lòng người, lễ hội đua thuyền đuôi én…
Nhiều năm qua, chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn đã đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các dân tộc trên địa bàn.
Cùng với việc xây dựng các CLB, đội văn nghệ cơ sở, duy trì loại hình nghệ thuật, công tác sưu tầm các tác phẩm sách viết bằng chữ Thái, bảo tồn kiến trúc nhà sàn và tổ chức truyền dạy tiếng Thái cho học sinh các cấp trên địa bàn nhằm bảo tồn tiếng nói, chữ viết của dân tộc. Trong đó chú trọng hỗ trợ tạo điều kiện cho các CLB, đội văn nghệ để các nghệ nhân trao truyền, hướng dẫn thực hành di sản cho thế hệ kế cận.
Nhà sàn của người Thái trắng ở Mường Lay được vinh danh là “Thị xã có mật độ nhà sàn truyền thống của dân tộc Thái ngành Thái trắng nhiều nhất Việt Nam”. Ảnh: M.Trà
Hiện nay, phường Mường Lay đang tích cực xây dựng các CLB, đội văn nghệ cơ sở và duy trì hoạt động hiệu quả tại các xã, phường để giữ gìn những bài hát, điệu múa dân tộc, đặc biệt là điệu múa Thái cổ nhằm nâng cao đời sống tinh thần và sinh hoạt cộng đồng. Bên cạnh đó, ngày hội văn hóa, thể thao các dân tộc, các lễ hội truyền thống được duy trì và tổ chức với các hoạt động văn hóa – thể thao phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc.
Với sự vào cuộc tích cực của cấp ủy chính quyền, các cơ quan chuyên môn và cộng đồng trong công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch sẽ không chỉ góp phần tạo nguồn thu nhập cho người dân mà còn tạo động lực để cộng đồng các dân tộc chung tay gìn giữ, bảo tồn các di sản văn hóa của dân tộc trên địa bàn Mường Lay nói riêng, tỉnh Điện Biên nói chung.
Quỳnh Vy
Nguồn: Dulichvn
