Một thế kỷ trước, những người mới đến bị hấp dẫn bởi vẻ đẹp và sự hùng vĩ nơi đây. Dần dần chỗ ấy hình thành nên một công viên quốc gia vào năm 1919, để rồi hôm nay nó được bình chọn là kỳ quan thiên nhiên của thế giới. Kỳ quan đó là Khe núi lớn trong công viên quốc gia Grand Canyon, Mỹ.
Một sáng mùa xuân, dòng Colorado mát lạnh và êm đềm. Những chú cá hồi búng mình nhảy lên khỏi mặt nước rồi rơi xuống, làm nước tung trắng xoá. Những hàng tuyết tùng mọc dọc theo bờ sông toả bóng mát như lời mời gọi mọi người vào tránh cái nóng từ hoang mạc…
Những dải đất chạy dài cuồn cuộn nhiều màu sắc như chiếc cầu vồng, những bức tường đá đỏ rực chạy dọc theo các con sông. Đặc biệt là vùng đồng bằng Unkar, một trong những vùng định cư rộng lớn nhất của người Anasazi, vẫn còn tồn tại dấu vết ngày đầu canh tác của những người cổ xưa.
 |
| Colorado trong ánh chiều tà. (misheru.com) |
Không hề có đường phố hay xe cơ giới trong khu vực này, do đó hầu hết cư dân tại đây hàng ngày phải lội bộ, cưỡi ngựa hay la để đến nơi trồng trọt. Tại vùng hẻm núi Havasu, hay còn gọi là Havasu Baaja, nghĩa là “người dân vùng nước xanh thẳm”, có ngôi làng Supai với 450 người đang cư ngụ và đón 25.000 du khách viếng thăm mỗi năm. Nơi đây có hai điều hấp dẫn du khách, độc đáo nhất là thác nước vĩ đại và giống ngựa có đuôi và bờm màu vàng sáng rực. Người dân thuộc các bộ tộc trong công viên quốc gia Grand Canyon nuôi rất nhiều giống ngựa, họ xây dựng hàng rào kiên cố nhằm tránh sự tò mò và hiếu kỳ của khách du lịch.
Các nhà nghiên cứu cho rằng Grand Canyon có niên đại gần 2 triệu năm tuổi. Những hòn đá tạo nên hẻm núi lớn nhất thế giới ở miền Tây nước Mỹ có xuất xứ từ vùng bờ biển phía đông giáp với Đại Tây Dương, lượng cát bao phủ 350.000 km2 miền Tây nước Mỹ, bồi đắp nên các tảng sa thạch ở Grand Canyon khoảng 150 đến 300 triệu năm trước.
Trước đây, các nhà địa chất học thường nhìn vào cấu trúc sa thạch để xác định thành phần của đá, hoặc dựa vào hướng gió thổi, nước chảy để tìm nguồn gốc của sa thạch. Nhưng với các đụn cát cổ đại trong Khe núi lớn thì phương pháp này không cho kết quả xác đáng. Thay vào đó, các nhà nghiên cứu xem xét kỹ lưỡng các hạt ziricon, một khoáng chất có chứa urani trong sa thạch. Khi ziricon kết tinh từ macma tan chảy, urani phóng xạ sẽ bắt đầu phân rã thành chì. Lượng chì trong hạt ziricon có thể tiết lộ thời gian hình thành.
Thời tiết tại đây vô cùng khắc nghiệt. 1.300 năm trước, người Hisatsinom (hay người Anasazi) di cư đến những nơi sâu nhất của hẻm núi này để canh tác cây bông, ngũ cốc, đậu và bí ngô dọc chỗ đất được đắp cao và vùng đất cát dọc bờ sông Colorado. Trồng trọt tại Khe núi lớn không khác gì trồng cây trên sao Hoả, nhưng người Anasazi đã thành công một cách đáng ngạc nhiên. Nơi đây không hề có nước, thời tiết băng giá nhưng họ biết rõ từng ngóc ngách, từng nguồn nước, nơi ẩn núp và các con đường mòn. Từ năm 700 đến năm 1200 trước Công nguyên (dài gấp đôi thời gian người Mỹ hiện diện), họ đã biết rõ nơi này như lòng bàn tay.
Các nhà khảo cổ ngày nay cho rằng chắc chắn có những lớp người đã sinh sống tại Khe núi lớn trước người Anasazi hàng nghìn năm, đó là người da đỏ Bắc Mỹ cổ. Hình vẽ khắc đá được phát hiện đã cho thấy cách những người da đỏ cổ xưa sinh sống, săn bắn. Sau khi người Anasazi di cư ra khỏi vùng hẻm núi thì các thổ dân khác như Hopi, Zuni, Southern Paiute, Hualapai, Havasupai, Navajo… xuất hiện.
Đối với thổ dân Hopi, khe núi này là Ongtupka, nghĩa là quê hương tổ tiên. Còn đối với người Southern Paiute lại là Puazant tuvip, nơi đây có nghĩa vùng đất thánh. Người Tây Apache thì gọi đơn giản là Gedacho – đỉnh núi.
(Theo Sài Gòn Tiếp Thị)
Nguồn: Vnexpress.net
