Kho báu tri thức bị lãng quên trong lòng sa mạc Sahara

Chinguetti thuộc phía bắc Mauritania là một thị trấn cổ nằm ở bờ tây của sa mạc Sahara. Nơi này đã có nhiều thay đổi so với thời điểm mới hình thành là 12 thế kỷ trước. Tuy nhiên, các ngôi nhà ở đây vẫn được xây bằng đá đỏ và bùn, mái bằng. Ngày nay, chúng trông như nằm giữa đống đổ nát cũ kỹ, bị chủ bỏ hoang vì sự sa mạc hóa ngày càng mạnh mẽ ở vùng đất này.

Các bức tường xếp từ đá khít chặt và chỉ đủ để chừa ra những khoảng nhỏ làm cửa sổ và cửa ra vào. Cánh cửa chính được làm bằng gỗ cây acacia. Hiện nay loài cây này không còn ở các khu vực xung quanh Chinguetti nữa.

Từng có 200.000 người cư trú ở Chinguetti nhưng hiện nay dân số thị trấn chỉ còn vài nghìn. Vì nơi này dần bị cát lấn chiếm, những gia đình cuối cùng ở lại để gìn giữ tài sản quý báu nhất của họ. Đó chính là một trong những bộ sưu tập bản chép tay Hồi giáo cổ đẹp nhất thế giới.

Nằm trên nhiều con đường giao thương đi qua Sahara, Chinguetti trở thành trung tâm thương mại của thế giới từ thế kỷ 11. Những đoàn người đi buôn trên sa mạc coi nơi đây như một ốc đảo, dừng lại để buôn bán hàng hóa đồng thời cho lạc đà nghỉ chân.

Về sau nơi này dần thành địa điểm tụ tập của người hành hương trên đường đến thánh địa Mecca. Chính vì có hàng nghìn học giả đi qua và dừng nghỉ ở Chinguetti, nhiều trao đổi kiến thức khoa học và tôn giáo diễn ra nên tiếng tăm của thị trấn nhỏ bé này càng bay xa hơn.

Từ một điểm dừng chân, nơi đây vươn lên thành điểm đến của thế giới. Nhiều thế kỷ trôi qua, người dân từ khắp vùng Tây Phi đã tới Chinguetti để học về tôn giáo, luật, toán học, dược và cả thiên văn học.

Nửa thế kỷ trước, người ta cho rằng có khoảng 30 thư viện chứa những tài liệu cổ và hàng nghìn bản chép tay tại Chinguetti, nhưng hiện nay chỉ còn tồn tại 5 thư viện. Các gia đình gìn giữ những thư viện này như một kho báu cổ được truyền từ đời này sang đời khác. Hiện nay, thư viện là những giá sách mở nằm trong thời tiết sa mạc khô hạn nên các tuyển tập quý giá đang dần dần phủ bụi.

Ước tính có 33.000 bản chép cổ trên khắp Mauritania, nhưng chỉ khoảng vài nghìn bản được bảo quản sạch sẽ trong Thư viện quốc gia. Chính quyền Mauritania đang nỗ lực kêu gọi chủ nhân những bản chép tay quý đưa chúng tới nơi bảo tồn. Tuy nhiên, các gia đình từ chối điều đó, họ muốn tự tay gìn giữ di sản của mình và coi đây là công việc rất vinh dự.

Seif Islam, quản lý một trường trung học địa phương cũng là chủ 700 cuốn sách trong bộ sưu tập nói về sự gắn kết với sách cổ: “Con người có tách được chân hay tay không? Chúng đã là một phần của chúng ta rồi”. Tuy vậy, những người trông thư viện cổ này lại rất hào hứng khi giới thiệu và cho những du khách tò mò xem tận mắt gia tài của họ.

Năm 2000, UNESCO đã công nhận kho báu tri thức của nhân loại này là Di sản thế giới cần được bảo tồn. Mặc dù nằm ở sa mạc khắc nghiệt nhất thế giới, Chinguetti vẫn là một điểm đến thú vị dành cho những du khách thích mạo hiểm và khám phá các giá trị cổ.