Lễ cầu an theo tiếng Ba Na gọi là Puh hơ drih được tổ chức với ý nghĩa xua đuổi những điều xấu, dịch bệnh khỏi buôn làng. Là dịp để người Ba Na thể hiện tinh thần đoàn kết, góp phần giáo dục con cháu bảo tồn nét văn hoá truyền thống của dân tộc mình.
Nét đẹp văn hóa của người Ba Na
Lễ hội cầu an là loại hình văn hóa tín ngưỡng độc đáo của tộc người Ba Na ở Tây Nguyên nói chung, vùng Ba Na – Hơ Moong (Kon Tum) nói riêng, thể hiện sự tôn kính của đồng bào đối với các bậc thần linh. Lễ hội có từ xa xưa, truyền lại cho con cháu, bắt nguồn từ truyền thuyết ngày xưa trong làng bị đại dịch, không có thuốc men, dân làng chết nhiều. Người dân đã bắt dê làm vật tế thần, cầu mong thần linh xua đuổi tà ma. Kể từ khi đó hết dịch bệnh, không còn ai chết nữa nên lễ hội được duy trì hàng năm.
Nghệ nhân A Thút, xã Hơ Moong, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum cho biết: “Theo quan niệm của người Ba Na, lễ hội Puh hơ drih là phong tục tập quán từ lâu đời, một trong những nét đẹp văn hóa của người Ba Na chúng tôi. Lễ hội được tổ chức trong khoảng thời gian tháng 11 – 12 dương lịch hàng năm vào thời điểm thu hoạch mùa màng xong với mong muốn cầu cho dân làng ấm no, khỏe mạnh, tránh khỏi chiến tranh, dịch bệnh, xua đuổi các thế lực siêu nhiên xấu, các loại ma xấu, xua đuổi những xui xẻo, tai họa đến với dân làng… Để buôn làng yên bình, khỏe mạnh, dân làng ăn cơm mới được no đủ không bị đói, cầu cho mùa màng bội thu. Lễ cầu an do hội đồng già làng chủ trì”.
Tỏ lòng thành kính với các bậc thần linh
Anh Hoàng Đình Chung, chuyên viên phòng Di sản Văn hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kom Tum cho biết: Trước khi tổ chức lễ hội, Già làng tổ chức cho dân trong buôn phát dọn đường đi sạch sẽ, sửa sang nhà Rông, bến nước, dọn vệ sinh các con đường trong buôn. Để chuẩn bị cho lễ hội, người dân chuẩn bị 4 hình nộm người làm bằng các vật liệu, sản vật sẵn có trong tự nhiên hay từ những sản phẩm nông nghiệp. Tùy vào điều kiện kinh tế mà dân trong buôn cúng cho Yang (thần linh) những lễ vật hiến sinh phù hợp. Thông thường, lễ vật cúng thần của người Ba Na có thể là những con bò, heo, dê, gà… Tuy nhiên, những năm gần đây, bà con Ba Na thường chọn con dê làm con vật hiến sinh. Theo quan niệm của đồng bào, dê là con vật có râu, linh thiêng, là anh của các súc vật trong làng. Ngoài con dê thì cây nêu cũng là vật dụng không thể thiếu trong lễ cúng cầu an, đồng bào cho rằng cây nêu trên đỉnh có gắn biểu tượng con chim lạc là biểu hiện của hòa bình, ấm no, hạnh phúc.
Vào ngày lễ hội, tất cả thành viên trong buôn đều tập trung trước nhà Rông để làm lễ cúng thần. Già làng là người chủ trì buổi lễ. Già làng cầm khiên, đao đi đầu, bên cạnh là một thanh niên đeo mặt nạ cầm mác; tiếp sau là 4 thanh niên mang theo hình nộm. Tiếp nữa là 2 thiếu nữ, mỗi người cầm cây lá đót. Cuối cùng là đội cồng chiêng và đi sau là toàn thể dân trong buôn. Giờ phút được chờ đợi nhất của lễ hội đó là lúc Già làng làm lễ cầu khấn các thần linh phù hộ, người dân làm các động tác hú gọi xua đuổi tà ma trong tiếng cồng chiêng nổi lên dồn dập. Việc xua đuổi những con ma xấu diễn ra cho đến khi đoàn người đi hết khắp buôn làng, đuổi dồn về cuối buôn. Lúc này, tất cả các đạo cụ như: Hình nộm, lá đót, mặt nạ… được dân làng bỏ lại, rồi đoàn người quay về tập trung tại nhà Rông. Ngay sau phần lễ, tất cả dân làng cùng đánh cồng chiêng với vũ điệu xoang truyền thống của người Ba Na, trình diễn trang phục cổ truyền, uống rượu cần, liên hoan ẩm thực và hát dân ca.
Ông Đặng Văn Hải (Tổ dân phố 14, Văn Quán, Phúc La, Hà Nội) chia sẻ những cảm xúc sau khi được tham dự lễ hội: “Tôi thấy rất vui và phấn khởi khi mà đồng bào các dân tộc thiểu số vẫn giữ được bản sắc văn hóa của dân tộc mình một cách nguyên sơ và chân thực. Vì thời chiến tranh tôi cũng đã được tham gia lễ hội này và tôi thấy buổi lễ tái hiện của đồng bào ngày hôm nay đúng với bản chất ban đầu mà tôi tham dự”.
Lễ hội cầu an hiện nay vẫn được lưu giữ và bảo tồn. Lễ hội cũng là dịp để đồng bào Ba Na giới thiệu những nét văn hóa đặc sắc, thể hiện tinh thần đoàn kết, giáo dục con cháu bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung và góp phần quảng bá cho khách du lịch trong và ngoài nước biết đến.
Nguồn: Vietnamtourism.gov.vn
