Ở miền tây xứ Thanh hiện có ít nhất ba hang ‘cá thần’ nằm hai bên bờ sông Mã. Dù đã rất quen thuộc đối với du khách gần xa, nhưng dường như bí ẩn về các suối cá này vẫn còn nguyên vẹn.
“Cá thần” sắp trở thành… cá cảnh
Suối cá dược biết đến nhiều nhất là suối Ngọc (Cẩm Lương, Cẩm Thủy). Được khám phá đầu tiên, nằm ở vị trí thuận lợi nên suối cá này sớm được đưa vào khai thác du lịch.
Điểm nhấn của hang cá này chính là dòng suối cạn nước trong vắt chảy ra từ hang núi, có hàng ngàn con cá lớn nhỏ quần tụ bơi lội hiền hòa trước cửa hang.
Suối cá ở xã Cẩm Lương.
Gần 20 năm trước, khi suối cá mới được công bố, những câu chuyện truyền miệng rùng rợn huyền bí về quả báo khi xâm hại đàn cá khiến chúng trở nên nổi tiếng, nhờ kích thích trí tò mò thích khám phá của du khách.
Rất nhiều cư dân quanh vùng khẳng định, đàn cá đông đúc như vậy vì thịt chúng quá nhão, nhạt, gầy và nhiều xương. Mấy chục năm trước, khi nhỡ bữa, họ vẫn phải dùng tạm loại cá này.
Có người còn bảo, du khách bị ngăn cản cho cá ăn dù cá rất gầy do nước suối trong veo ít thức ăn, đơn giản vì mục đích lợi nhuận của du lịch. Khi cá no, chúng sẽ không kéo ra ngoài kiếm ăn nữa.
Cuộc đại chiến của các Long vương sông Mã
Lục tìm trong các tài liệu cũ của người Thái, chúng tôi bắt gặp huyền tích về ông Pú Quán Muôp và cuộc thủy chiến kinh hoàng của các Long vương sông Mã.
Ông Cao Bằng Nghĩa, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo huyện Quan Hóa cho biết, Pú Quán Muôp là chuyện về người đầu tiên khai mở vùng đất của xã Phú Nghiêm hiện nay.
Ông Cao Bằng Nghĩa tin rằng cá thần chính là bại binh sau cuộc thủy chiến
Ông Pú Quán Muôp có tài bắn tên bách phát bách trúng, được Long vương Pha Tém là Lý Lai cai quản đoạn sông qua xã Phú Nghiêm (Quan Hóa) mời xuống Long cung.
Lý Lai tiếp đón ông Pú Quán Muôp hết mực trang trọng, rồi tâm sự: “Long vương Pha Bố (thuộc khúc sông vùng Cửa Hà, Cẩm Thủy) muốn cai quản cả dòng sông Mã, đã sai đại tướng Ngao Vương đem quân đi đánh chiếm khắp nơi.
Ngao Vương là đại tướng hùng mạnh, dễ dàng khuất phục Long vương Cơm Hạo (ở khúc sông vùng Lâm Xa, Bá Thước), sắp dẫn quân ngược lên chiếm nốt Long cung Pha Tém. Vì vậy, xin ông dùng tài bắn tên để tiêu diệt quân địch bảo vệ Long cung”.
Mấy ngày sau, nước sông Mã đang mùa cạn bỗng dâng cao, báo hiệu cuộc chiến của các Long vương dưới lòng sông Mã bắt đầu. Đội liên quân của Long vương Pha Bố – Cơm Hạo ầm ầm tiến lên, nước dâng cao, mây đen, sấm chớp tối sầm cả một vùng.
Đại tướng Ngao Vương vốn là con thuồng luồng có chiếc mào đỏ và sáng choang như ánh mặt trời, ngạo mạn xông pha phía trước. Ông Pú Quán Muôp giương nỏ, nhằm vào chỗ sáng chói nhất và lẫy cò. Mũi tên độc vừa bay đi, rồi tiếng la hét đau đớn của đại tướng Ngao Vương vang lên kinh động.
Quân lính của Ngao Vương lập tức tan tác, mạnh ai nấy chạy. Có một cánh quân chạy thục mạng, làm đá núi lở xuống đè chết ba con voi đang qua sông, hiện nay vẫn còn ba cái mông voi hóa đá.
Một cánh quân khác chạy nhanh quá làm sập cả chân cầu thang nhà ông tạo bản Chăm, rồi tiếp tục chạy trốn vào hang đá Chiềng Ban (xã Văn Nho, Bá Thước hiện nay). Những con cá thần chúng ta nhìn thấy chính là hóa thân của đội quân này.
Đàn cá luôn bơi hướng về trong hang.
Đội quân của đại tướng Ngao Vương thua trận chạy về, bị Long vương Pha Bố nổi giận đuổi ra khỏi Long cung. Ngao Vương đành đem tàn quân ngược dòng, trú thân ở hang đá Cẩm Lương hiện nay.
Khi nước sông Mã rút xuống, đội quân ấy hóa thân thành đàn cá đông đúc, luôn có tư thế bơi hướng về trong hang đá để trú ẩn. Ngôi đền bên cạnh dòng suối là thờ Ngao Vương, tướng quân một thời hiển hách của sông Mã.
“Cá thần” của người Mường hay vũng cá cấm của người Thái?
Theo truyền thuyết thì những hang cá thần là nơi tàn quân của Long vương Pha Bố và Cơm Hạo ẩn trốn sau khi thua trận ở Pha Tém. Có thể, nhiều hang núi đá vôi dọc khúc sông từ Phú Nghiêm đến Cửa Hà còn chứa những bại quân này.
Ông Pú Quán Muôp được Long vương Pha Tém trọng thưởng, nhưng ông từ chối vàng bạc, chỉ đem về ít cám, vỏ trấu, đặc biệt là con gà trống kỳ lạ đã làm thay đổi cả vùng đất này…
Trên đường về, túi vỏ trấu bị gió thổi bay xuống sông, hóa thành loài cá mại. Trên sông Mã có một vũng xoáy cực nhiều cá mại, đến nay vẫn còn. Túi cám cũng bị rơi, hóa thành loài tôm đặc biệt ngon, nhìn rất khác biệt so với các con tôm sông, chỉ riêng có tại Phú Nghiêm.
Vén bức màn truyền thuyết, tạm hiểu rằng, những con cá ở sông Mã đã tràn vào các piềng bãi và sống lại trong các hang nước trong thời điểm ngập lụt, nước sông dâng rất cao. Thời điểm ấy, người Thái ở Mường Ca Da lý giải là do cuộc thủy chiến kinh hoàng của các Long vương trên dòng sông Mã.
Đền thờ Thần Rắn là đền thờ đại tướng Ngao Vương?
Theo các khảo sát dân tộc học của nhà nghiên cứu Hà Nam Ninh, người Thái từng có nhiều cuộc di cư từ thượng nguồn sông Mã về cuối nguồn và ngược lại, còn rất nhiều dấu tích phong tục, mộ táng, địa danh, nhân vật.
Không loại trừ khả năng suối cá Cẩm Lương và Cẩm Liên (huyện Cẩm Thủy) trong miền đất người Mường hiện nay chính là những vũng cá cấm của người Thái, nơi đàn cá được cả cộng đồng bảo vệ nghiêm ngặt, chỉ cùng nhau đánh bắt một lần trong dịp lễ tết hàng năm.
Hoặc trước đây, rất nhiều dòng tộc lớn của người Thái đã cai quản các vùng đất này và tạo nên các vũng cá cấm (một phong tục lâu đời của người Thái) này chăng?
Cơ sở để đặt nghi vấn này chính là từ đền thờ thần rắn, loài linh vật thiêng liêng của người Thái vốn tự coi mình là Ngu Hống (thuồng luồng, rắn hổ mang… có mào đỏ).
Theo Lê Quân
Vietnamnet
Nguồn: DANTRI.COM.VN
