Từ bao đời nay, đồng bào dân tộc Mông (ngành Mông hoa) ở bản Cổng Trời, xã Sa Lông, huyện Mường Chà (Ðiện Biên) vẫn lưu giữ nét văn hóa độc đáo, đó là kỹ thuật tạo hoa văn trên trang phục truyền thống.
Phụ nữ dân tộc Mông bản Cổng Trời truyền dạy kỹ thuật tạo hoa văn cho thế hệ trẻ
Ðây là một trong những tri thức dân gian đặc sắc do tổ tiên người Mông hoa sáng tạo, truyền dạy và đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia cần được bảo tồn, phát huy giá trị trong cộng đồng.
Quy trình tạo ra bộ trang phục truyền thống của dân tộc Mông khá công phu từ khâu trồng lanh, dệt vải cho đến kỹ thuật dùng sáp ong vẽ hoa văn trên vải. Sau đó mới đến công đoạn thêu, ghép, chắp, can các tấm vải đã được tạo hoa văn trên áo, váy. Hoa văn chủ yếu trên trang phục người Mông ở bản Cổng Trời gồm: hoa văn hình học, hình núi, hình rẻ quạt, hình răng cưa, chấm tròn kích thước to nhỏ khác nhau hay những đường gạch dài và ngắn song song; hoa văn hình dích dắc, hình ô trám, hình xoắn ốc…
Các họa tiết hoa văn được thêu bằng chỉ mầu đỏ, hồng, cam, xanh lá mạ. Qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ Mông, đường thêu, mầu chỉ được phối với nhau hết sức hài hòa và tinh tế, mối thêu đầu chỉ được khéo léo giấu vào trong mà không gợn sờn. Kỹ thuật đáp vải ngược của người Mông rất tinh xảo, họ dùng các mảnh vải được cắt lượn thành các họa tiết rồi đáp lên y phục để lộ mầu nền bên dưới làm nổi bật thêm các hoa văn nhiều mầu sắc.
Khó nhất là khâu dùng sáp ong vẽ tạo hình khối trên vải. Chị Vàng Thị Dơ, người nắm rõ kỹ thuật làm hoa văn bằng sáp ong ở bản Cổng Trời cho biết: Trong quy trình này, phải dùng bút vẽ chấm vào bát sáp ong sau đó vẽ trên vải theo ý tưởng người vẽ do vậy mà hình vẽ phụ thuộc rất nhiều vào tâm trạng người vẽ. Vì vậy, có nhiều bộ trang phục dù cùng kiểu hoa văn nhưng độ tinh xảo khác nhau, đường thêu cũng rất khác nhau. Bộ bút vẽ gồm tám chiếc, với các kích cỡ, hình thù khác nhau để tạo ra những hoa văn độc đáo. Váy áo, thắt lưng, khăn cuốn đầu… đều được thêu, trang trí bằng cách chắp vải mầu, vẽ sáp ong với các hình chữ thập, chữ đinh kết hợp ô hình quả trám, tam giác, tạo nên sự linh hoạt, khác biệt, không hề lẫn lộn với các kiểu trang trí của các dân tộc khác.
Chủ tịch UBND xã Huổi Lèng Giàng Pàng Sú cho biết: Kỹ thuật tạo hoa văn trên trang phục truyền thống của người Mông hoa bản Cổng Trời đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ðây là niềm vinh dự, tự hào của nhân dân xã Huổi Lèng nói chung và bà con dân tộc Mông bản Cổng Trời nói riêng. Tới đây, xã Huổi Lèng sẽ kiến nghị UBND huyện Mường Chà hỗ trợ kinh phí xây dựng thêm các công trình hạ tầng nội bản Cổng Trời để tạo điều kiện thuận lợi cho du khách đến bản tham quan, trải nghiệm, tìm hiểu về nghề dệt truyền thống của bà con nơi đây.
Với những bí truyền trong kỹ thuật vẽ sáp ong, thêu hoa văn, người Mông bản Cổng Trời đã cho thấy sự tài hoa, óc thẩm mỹ, tính sáng tạo từ những đôi bàn tay lao động cần mẫn. Vốn tri thức dân gian quý giá thể hiện trên họa tiết hoa văn trang phục của người Mông hoa bản Cổng Trời có thể ví như “những trang ký sử” hiện hữu trong cuộc sống thường nhật của cộng đồng, trong suốt chiều dài lịch sử sinh tồn, phát triển trên dải đất biên cương Tổ quốc.
Nguồn: Vietnamtourism.gov.vn
