Thiên nhiên thật ưu ái khi ban tặng cho Ninh Bình một khu danh thắng tuyệt đẹp như Khu du lịch sinh thái Tràng An- nơi được ví như một Vịnh Hạ Long trên cạn, một bảo tàng địa chất ngoài trời với hệ thống hang động hết sức phong phú.
Giờ đây, người dân Ninh Bình càng tự hào hơn khi Tràng An đã chính thức được UNESCO công nhận là di sản thế giới hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam ở cả tiêu chí văn hóa và thiên nhiên.
Cảnh quan Tràng An có vẻ đẹp đặc biệt giống như một rừng đá vôi được nâng lên và chia cắt tạo thành một cảnh quan đá vôi hùng vĩ có góc thẳng đứng bao phủ bởi rừng cây uốn lượn quanh là các thung lũng hẹp và những hẻm núi tạo thành một mạng lưới đường thủy kéo dài và vùng đồng bằng ngập nước.
Phong cảnh thiên nhiên nơi đây tuyệt đẹp, chỉ hơn chục phút hòa mình vào không gian mây trời non nước, thuyền nhỏ sẽ đưa du khách lách vào một nhánh sông hẹp bốn bề bao bọc bởi những dãy núi có đỉnh nhọn vút, vách dốc thẳng đứng như những thác đá, nước trong xanh có thể nhìn thấy vô vàn cây thủy sinh đung đưa dưới đáy cứ ngỡ có lối ra, người lái thuyền đưa du khách tiếp tục tiến sâu vào bên trong để khám phá một không gian liên tục thay đổi, lúc thuyền lọt thỏm giữa hai vách đá sừng sững vây sát, lúc lại vòng ra một vùng sông nước thoáng đãng, mây bay thật kỳ diệu.
Không chỉ vậy, khu hang động Tràng An còn được ví như một bảo tàng địa chất ngoài trời với địa hình được bao bọc bởi toàn bộ những dãy núi đã vôi hình cánh cung ở giữa vùng chiêm chũng ngập nước. Trên đỉnh các núi đá vôi phổ biến dạng địa hình casto, đá tai mèo rất có giá trị trong nghiên cứu khoa học địa chất, biến đổi khí hậu, hiện tượng biển tiến, biển thoái. Dưới chân các núi đá vôi là một hệ thống hang động hết sức phong phú. Theo thống kê hiện nay chỉ tính riêng số hang động xuyên thủy đã khảo sát là 48 hang, xen lẫn 31 thung hẹp, trong đó có những hang xuyên thủy dài hàng cây số như hang Địa linh, hang Tối, hang Sáng, hang Nấu rượu, hang Phi, hang Sơn Dương….
Cùng với hệ thống hang động, hơn 30 thung ngập nước là điểm nhấn đáng lưu ý. Mỗi thung là một bức tranh thủy mặc khác nhau về núi và nước, vừa hùng vĩ vừa thơ mộng hữu tình. Môi trường thiên nhiên đa dạng và hài hòa giữa phong cảnh núi non sông nước hang động, rừng rậm bao phủ nhiều chim muông và thú quý tạo nên cảnh sắc non xanh nước biếc, là nơi mà di sản thiên nhiên và con người gần gũi, quan hệ mật thiết với nhau.
Vẻ đẹp vừa kỳ diệu lại thanh thản, bí ẩn nhưng trầm mặc của Tràng An còn bởi đây là kinh đô của nhà nước phong kiến đầu tiên của Việt Nam. Nơi đây được đánh giá là khu vực có vẻ đẹp tự nhiên độc đáo vào loại quý hiếm trên thế giới. Với lối xây thành tận dụng lợi thế của thiên nhiên, lấy núi làm thành, lấy sông làm hào, nối những dãy đá vôi với nhau bằng các tường thành nhân tạo dựng nên một kinh đô, kinh thành vững chãi, một kinh đô đá độc đáo hiếm hoi khiến nhân loại phải thán phục.
Hiện tại, tuy kinh thành Hoa Lư xưa không còn nữa, nhưng sự hiện hữu của những di tích gắn liền với ba triều đại Đinh, Lê và Lý như đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ vua Lê Đại Hành, những dấu tích của thành Đông, thành Bắc, thành Dền, thành Nam… vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn tạo nên một không gian văn hóa Hoa Lư huyền thoại.
Nằm trong quần thể danh thắng Tràng An cũng đã được UNESCO xét duyệt di sản còn có chùa Bái Đính, hay khu văn hóa tâm linh núi chùa Bái Đính là một phần trong quần thể di sản. Chùa nằm trong núi Bái Đính ở xã Gia Sinh- Gia Viễn- Ninh Bình.
Nơi đây không chỉ đơn thuần là một khu chùa thờ phật tổ, thờ thần núi và chúa Thượng Ngàn mà còn gắn với Lễ tế cờ khi vua Quang Trung ra Thăng Long đại phá quân Thanh. Chùa Bái Đính mới xây nằm ngay cạnh ngôi chùa cổ, mảnh đất có hơn nghìn năm lịch sử. Bước sang thời hiện đại, Bái Đính còn là một di tích cách mạng thuộc chiến khu Quỳnh Lưu thời kháng Nhật, đánh pháp.
Dự án mở rộng chùa Bái Đính thành một khu chùa nằm trong hạng mục mở rộng tôn tạo và phát huy giá trị lịch sử của di tích cố đô Hoa Lư được hoàn thành vào năm 2010 trong dịp Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội. Đây được xem là khu chùa có quy mô lớn nhất Việt Nam. Tương lai nơi đây trở thành một khu văn hóa tâm linh hấp dẫn với nhiều kỷ lục Việt Nam và khu vực. Kiến trúc hoành tráng đồ sộ nhưng đậm chất Á Đông của chùa Bái Đính phù hợp với tâm lý khát vọng vươn lên của người Việt. Chùa Bái Đính là ngôi chùa lớn nhất Đông Nam Á, ngôi chùa của kỷ lục Việt Nam hứa hẹn sẽ là một trung tâm Phật giáo.
Ngoài vùng quần thể hang động Tràng An, khu danh thắng Tam Cốc Bích Động và cố đô Hoa Lư vừa là trung tâm vừa là vùng lõi của di sản. Từ đây, khu sinh thái Tràng An có hệ thống đường thủy thông với Tam Cốc Bích Động và cả hai khu danh thắng này có nhiều nét tương đồng có thể mở rộng cho một tour khám phá du lịch đầy thú vị. Nằm trên địa phận xã Ninh Hải- huyện Hoa Lu- xã Ninh Bình, Tam Cốc Bích Động vẫn giữ được nét nguyên sơ thiên tạo, đẹp và cổ kính với lối kiến trúc độc đáo, chùa và động đan xen. Bích Động được mệnh danh là Nam Thiên Đệ Nhị động với nhiều hang động mây nước hòa quyện cùng với những di tích lịch sử, văn hóa nổi tiếng trong và ngoài nước như đền Thái Vi, chùa Bích động, hang động Tam Cốc, động Tiên
Từ tháng 9 năm 2012, hồ sơ quần thể danh thắng Tràng An đã được trình lên tổ chức UNESCO. Trong những tiêu chí của UNESCO đưa ra, Tràng An có hai giá trị tiêu chí nổi bật đó là tiêu chí thứ 7 về giá trị địa chất địa mạo và tiêu chí thứ 9 về giá trị thẩm mĩ.
Tiêu chí thứ 7 của UNESCOquy định, di sản là những giá trị nổi bật đại diện cho những giai đoạn quan trọng của lịch sử trái đất, bao gồn cả việc ghi chép lại cuộc sống, các quá trình địa chất lớn đang tiếp diễn trong sự phát triển của các địa mạo hay những đặc điểm địa chất và địa hình lớn.
Trong khi đó, tiêu chí thứ 9 về giá trị thẩm mỹ, di sản chứa đựng những hiện tượng thiên nhiên siêu việt hay khu vực có vẻ đẹp thiên nhiên khác thường và tầm quan trọng thẩm mỹ.
Đây là những tiêu chí rất phù hợp với danh thắng Tràng An. Theo các chuyên gia, hiện nay trên thế giới có khoảng trên 200 di sản thiên nhiên. Trong đó 27 di sản thiên nhiên mang tính hỗn hợp về cảnh quan thiên nhiên và địa chất địa mạo. Chính vì vậy giải pháp nhấn mạnh yếu tố văn hóa qua khảo cổ học là hướng đi bền vững cho khu di tích Tràng An để được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới như hiện nay.
Ở Việt Nam có hai di sản cùng loại hình với quần thể danh thắng Tràng An là Phong Nha Kẻ Bảng và Vịnh Hạ Long. Tuy nhiên quần thể danh thắng Tràng An có điểm đặc biệt khác hẳn với hai di sản trên đó là có dấu chân cư trú của người Việt cổ thời tiền sử thể hiện sự định cư lâu dài của con người. Bằng chứng khảo cổ học đã chứng minh nơi đây 5000- 6000 năm chính là một vùng biển.
Từ biển cả đã biến thành núi non hùng vĩ, từ những dãy đá vôi nguyên vẹn đã trở thành hơn 500 hang động lớn nhỏ thuộc nhiều thế hệ khác nhau có độ tuổi lâu nhất tới 32 triệu năm dưới tác động của sự thay đổi mực nước biển toàn cầu và chuyển động thăng trầm của vỏ trái đất.
Lãnh đạo tỉnh Ninh Bình khẳng định, trong suốt quá trình xây dựng quần thể danh thắng Tràng An trở thành di sản thiên nhiên thế giới, tỉnh kiên quyết gìn giữ nguyên trạng cảnh quan môi trường sinh thái, môi trường xã hội nơi đây để phát triển loại hình tham quan nghỉ dưỡng kết hợp với loại hình văn hóa tâm linh đồng thời chống mọi biểu hiện tận dụng để khai thác cạn kiệt sản phẩm du lịch.
Có thể nói, quần thể danh thắng Tràng An có những giá trị về cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, kỳ thú riêng biệt và nổi trội đã lưu giữ những dấu ấn về lịch sử tự nhiên, dấu ấn về văn hóa với những di chỉ khảo cổ học tiền sử và lịch sử, lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống.
Năm vừa qua, gần 4,5 triệu lượt du khách đã tìm về nơi đây mang lại cho ngành du lịch tỉnh hơn 900 tỷ đồng. Con số này được kỳ vọng sẽ tăng lên nhanh chóng khi Tràng An đã có tên trên bản đồ du lịch thế giới – điểm đến của thiên nhiên, nơi hội tụ những giá trị di sản bền vững.
Nguồn: Vietnamtourism.gov.vn
