Ông Hoàng Như Khoa, thuộc Phòng Nghiên cứu – Sưu tầm của Bảo tàng tỉnh Bình Định, cho biết, trong Ấn Độ giáo có nhiều rắn thần, nhưng phổ biến nhất là rắn thần Shesha và Naga.

Rắn thần Shesha liên quan đến truyền thuyết về thần Vishnu, người ôm rắn thần Shesha trôi trên biển vũ trụ. Từ rốn của thần Vishnu mọc một đóa sen, sinh ra thần Brahma.

Theo thần thoại Ấn Độ, Shesha là con rắn vũ trụ, có nhiều đầu, nâng đỡ các hành tinh. Người xưa tin rằng, mỗi khi rắn thần động đậy sẽ tạo ra sự sống, nếu Shesha quay trở lại tư thế ban đầu, sự sống sẽ không còn nữa.

Shesha còn có nghĩa là “người còn lại”, tức là tạo vật duy nhất sẽ còn tiếp tục tồn tại trong khi vạn vật của vũ trụ đều bị hủy diệt. Shesha còn có tên gọi khác là Ananta, có nghĩa là vô hạn.

Loài rắn thứ hai là rắn Naga, trong tiếng Phạn có nghĩa là rắn lớn hoặc rắn hổ mang. Rắn Naga có thể được thể hiện một cách độc lập hoặc là một vật trang trí trên thân của thần Shiva.

Theo ông Khoa, thần Shiva tượng trưng cho sự hủy diệt cái cũ để sáng tạo cái mới. Tập tính của loài rắn là lột da cũ để hình thành da mới, bởi vậy rắn thần Naga cũng là biểu tượng của thần Shiva.

Hình tượng rắn thần Naga không chỉ được tạc trên thần Shiva mà còn thể hiện ở các vị thần, đặc biệt là thần Hộ pháp sẽ có hình con rắn quấn quanh thân mình hoặc làm đồ trang sức như vòng tay các vị thần.

Ông Khoa chia sẻ thêm, trong Ấn Độ giáo, rắn thần Naga là vua của các loài rắn.

Các nhà nghiên cứu cho rằng, tháp Dương Long (huyện Tây Sơn, Bình Định) có niên đại khoảng cuối thế kỷ XII đầu thế kỷ XIII. Kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc tháp Dương Long, có sự ảnh hưởng của kiến trúc và văn hóa Khmer. Trong tín ngưỡng của người Khmer xem rắn chính là loài thủy tổ.

Theo ông Bùi Tĩnh, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bình Định, truyền thuyết lập quốc của người Khmer kể rằng, có một vị Bà La Môn tên là Kaudinya đi thuyền từ Ấn Độ hay Indonesia, đến vùng đất của người Khmer, chiến thắng một nữ vương có tên Soma hoặc Garini, con của vua rắn Naga và lấy người phụ nữ này làm vợ, sinh ra dòng dõi các vị vua.

Người Khmer tin rằng, chính Kaudinya đã truyền cho họ những bí quyết về nghề trồng lúa và công việc thủy lợi. Vì thế, rắn Naga còn tượng trưng cho sự phồn thực, là loài vật có khả năng bảo vệ nguồn nước và các công trình thủy nông của người Khmer cổ.

Rắn Naga thường xuất hiện trên các bậc cầu thang, lối đi, ngưỡng cửa hoặc các mái tháp để xua đuổi tà ma.

Hình tượng rắn Naga cũng xuất hiện rất nhiều trong Bà La Môn giáo và kiến trúc Phật giáo. Trong các ngôi chùa Khmer, rắn Naga ngự trên các mái chùa, đầu đao để xua đuổi tà ma và bảo vệ đức Phật…

Cũng theo thần thoại Bà La Môn giáo, rắn thần Naga còn có mối thù truyền kiếp với chim thần Garuda. Garuda cũng là vua của muôn loài chim, biểu tượng của ánh sáng, quyền uy…

Truyền thuyết kể rằng, mẹ của Garuda bị mẹ của Naga bắt làm nô lệ, sỉ nhục rồi sát hại. Vì vậy, Garuda hay bắt rắn Naga ăn thịt hoặc buộc hầu hạ mình. Sau này, Garuda bị thu phục rồi trở thành vật cưỡi của thần Vishnu, một trong ba vị thần tối cao của Ấn Độ giáo.

Trong nghệ thuật kiến trúc tháp Champa, cụm tháp Dương Long có vị trí đặc biệt, được đánh giá là một trong những tháp Champa đẹp nhất Việt Nam.

Năm 1980, được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật và được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt ngày 23/12/2015.

Nguồn: Dantri