Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý (xã Nhơn Lý, TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024, đang từng bước được bảo tồn và phát huy, trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển du lịch bền vững, góp phần làm giàu bản sắc văn hóa và kinh tế biển Bình Định.
Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý.
Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý được tổ chức thường niên vào các ngày mùng 9, 10 và 11 tháng Giêng âm lịch, không chỉ là dịp để ngư dân bày tỏ lòng thành kính với cá Ông – vị thần biển thiêng liêng, mà còn là hoạt động mang ý nghĩa cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, ra khơi thuận buồm xuôi gió, hải sản đầy khoang, ngư dân bình an. Theo sử liệu và ký ức dân gian, lễ hội này có nguồn gốc từ những năm đầu thế kỷ XIX, gắn liền với quá trình hình thành Trường Lăng vào năm 1815, và chính thức được tổ chức tại vũng Nồm – đầm Hưng Lương từ năm 1839.
Lễ hội này đã nhiều lần được trùng tu, tái thiết, đặc biệt là sau năm 2014, khi địa phương chú trọng khôi phục đầy đủ nghi lễ truyền thống, tổ chức quy mô hơn, gắn kết cộng đồng và mở rộng không gian văn hóa. Nghệ nhân Đinh Văn Quang, người đã gắn bó hơn 30 năm với lễ hội, chia sẻ: “Lễ hội cầu ngư tại Vạn đầm Xương Lý diễn ra theo nghi lễ cổ truyền. Phần lễ được thực hiện trang nghiêm, tôn kính, còn phần hội thì sôi nổi, vui tươi với các hoạt động dân gian như biểu diễn hò bả trạo, hát bội, bơi thúng, chèo thuyền, chơi bài chòi… tạo nên không khí rộn ràng đầu năm mới”.
Không chỉ dừng lại ở khía cạnh tín ngưỡng, lễ hội cầu ngư còn góp phần lớn trong việc gắn kết cộng đồng ngư dân, nhắc nhớ truyền thống, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tri ân biển cả, nơi mang lại cuộc sống cho bao thế hệ. Với sự tham gia đông đảo của bà con ngư dân, du khách gần xa, lễ hội trở thành điểm nhấn văn hóa tiêu biểu, mang đậm bản sắc vùng biển Bình Định. Ghi nhận giá trị to lớn đó, ngày 10/12/2024, Bộ VHTTDL đã chính thức ghi danh Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Nghệ nhân Nguyễn Kim Chức, thành viên Ban quản lý Vạn đầm Xương Lý chia sẻ, người dân nơi đây luôn tâm niệm rằng bảo tồn lễ hội không chỉ là gìn giữ một nghi lễ truyền thống mà còn là giữ lại niềm tự hào, giữ lấy ký ức văn hóa cho thế hệ mai sau. “Hiện nay, Ban quản lý đang củng cố lại các hoạt động như đội chèo bả trạo, phục dựng các sách nghề biển, nghiên cứu nghi thức truyền thống để truyền dạy bài bản. Chúng tôi rất mong các cấp, ngành tiếp tục quan tâm, hỗ trợ để lễ hội được lan tỏa sâu rộng và sống mãi trong đời sống ngư dân” – ông Chức nói.
Để bảo tồn và phát huy giá trị di sản Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định Nguyễn Tự Công Hoàng đề nghị TP Quy Nhơn chủ động phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao, với các ngành liên quan thực hiện nhiệm vụ quy hoạch tổng thể, quy hoạch chi tiết không gian thiêng của lễ hội, nhất là khu vực Lăng ông Nam hải Vạn đầm Xương Lý, bến cá Xương Lý nói riêng, Vạn đầm Xương Lý nói chung bảo đảm tính kế thừa, bảo đảm tiêu chí về môi trường, cảnh quan. Đồng thời, lãnh đạo tỉnh cũng yêu cầu thúc đẩy kết nối lễ hội với du lịch, tạo điều kiện thuận lợi để các đoàn khách trong và ngoài nước có thể tham gia, tìm hiểu giá trị văn hóa, qua đó tạo nguồn lực phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Tôn vinh các cá nhân, cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý.
Mới đây, Bộ VHTTDL đã có quyết định phê duyệt Dự án Bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý (xã Nhơn Lý, TP Quy Nhơn) phục vụ phát triển du lịch gắn với xây dựng nông thôn mới. Các nhiệm vụ được đề ra trong dự án gồm nghiên cứu và khảo sát về Lễ hội cầu ngư Vạn đầm Xương Lý, tổ chức lớp tập huấn – truyền dạy cho cộng đồng tri thức, kỹ năng thực hành di sản, tổ chức luyện tập, trình diễn, giới thiệu một phần nghi thức trong lễ hội, hỗ trợ trang bị đồ dùng, công cụ, lễ vật… thực hành lễ hội cho cộng đồng, xây dựng phim, bộ ảnh và tài liệu về việc triển khai dự án tại địa phương, phục vụ công tác bảo tồn và tuyên truyền, giới thiệu lễ hội, xây dựng báo cáo kết quả dự án.
T.Trang – D.Phúc
Nguồn: Dulichvn
