Làng nghề truyền thống không chỉ lưu giữ bản sắc văn hóa của đồng bào vùng cao mà còn góp phần tạo sinh kế, nâng cao thu nhập cho người dân. Những ngày đầu Xuân, không khí lao động tại các làng nghề ở huyện Quản Bạ trở nên nhộn nhịp khi bà con tất bật sản xuất phục vụ thị trường.
Chúng tôi đến thôn Đầu Cầu I, xã Cán Tỷ, ngay từ đầu xóm, tiếng thoi đưa hòa cùng thanh âm trong trẻo của chim hót và tiếng gió. Giữa không gian bình yên của làng quê, những người phụ nữ Mông miệt mài bên khung cửi, giữ gìn nghề dệt lanh – một nét văn hóa độc đáo được truyền qua bao thế hệ.
Nghề dệt lanh tại đây đã có từ lâu đời, vải lanh không chỉ làm trang phục thường ngày mà còn mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên trong các dịp lễ, Tết, thanh minh. Cây lanh là nguyên liệu quan trọng trong nghề dệt vải truyền thống. Sau khoảng hai tháng gieo trồng, cây lanh được thu hoạch đúng thời điểm để đảm bảo chất lượng sợi. Để tạo ra một tấm vải lanh hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua 41 công đoạn tỉ mỉ, từ trồng, thu hoạch, tách sợi, giã sợi, quay sợi đến dựng khung dệt.
Dệt lanh gắn liền với đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc Mông, góp phần bảo tồn bản sắc và phát triển kinh tế bền vững.
Đồng chí Sùng Mí De, Phó Chủ tịch UBND xã Cán Tỷ cho biết: “Xã hiện có Hợp tác xã (HTX) Dệt lanh Cán Tỷ với 23 thành viên, hoạt động hơn 15 năm, góp phần duy trì và phát triển nghề dệt truyền thống của địa phương. HTX sản xuất trên 35 loại sản phẩm, từ váy áo, khăn, chăn, gối, thảm, ví thổ cẩm đến áo nam, túi xách, túi điện thoại. Trong đó, 7 sản phẩm đã đạt chứng nhận OCOP 3 sao và 4 sao”.
Không chỉ tiêu thụ trong nước, sản phẩm dệt lanh của HTX còn xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế như Pháp, Đức, Anh và Nhật Bản. Việc duy trì và phát triển nghề dệt lanh không chỉ giúp người dân địa phương có thu nhập ổn định mà còn góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Mông. Đặc biệt, du khách khi đến với Cán Tỷ có cơ hội trải nghiệm quy trình dệt lanh truyền thống và chiêm ngưỡng những sản phẩm thủ công tinh xảo.
Rời Cán Tỷ, chúng tôi tiếp tục hành trình đến thôn Lùng Hẩu, xã Thái An, nơi 100% cư dân là đồng bào dân tộc Mông. Từ bao đời nay, Lùng Hẩu nổi tiếng với nghề đan lát truyền thống, gắn bó chặt chẽ với đời sống sinh hoạt của bà con vùng cao. Những sản phẩm tinh xảo từ cây trúc không chỉ phục vụ nhu cầu hằng ngày mà còn trở thành mặt hàng được du khách ưa chuộng. Hiện nay, người dân nơi đây đang từng bước đổi mới mẫu mã, đa dạng hóa sản phẩm và tìm kiếm thị trường tiêu thụ rộng hơn.
Người dân thôn Lùng Hẩu đan quẩy tấu.
Anh Ma Mí Giáo, Người có uy tín thôn Lùng Hẩu cho biết: “Thôn có 114 hộ, trong đó gần 100 hộ tham gia nghề đan lát. Người dân quanh năm miệt mài làm quẩy tấu, rổ, rá, nia… Đặc biệt, vào các dịp lễ, Tết, nhu cầu tiêu thụ tăng cao, giúp mỗi hộ có thu nhập trung bình trên 10 triệu đồng/vụ. Dù không mang lại lợi nhuận cao như một số ngành nghề khác, nhưng bà con vẫn trân trọng gìn giữ nghề, bởi đây không chỉ là kế sinh nhai mà còn là di sản cha ông để lại”.
Toàn huyện Quản Bạ hiện có hai làng nghề truyền thống được UBND tỉnh công nhận: Làng nghề dệt lanh Lùng Tám và làng nghề rượu ngô Thanh Vân. Bên cạnh đó, nhiều nghề thủ công khác vẫn được duy trì như làm hương (thị trấn Tam Sơn), làm chàm nhuộm vải (xã Nghĩa Thuận), chế tác nhạc cụ dân tộc Mông (xã Thanh Vân), sản xuất và chế biến chè (xã Tùng Vài), làm bánh phở, bún khô (xã Đông Hà).
Trải qua hàng trăm năm, các làng nghề không chỉ kết tinh những giá trị văn hóa dân tộc mà còn hòa quyện với cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử, phong tục và lễ hội truyền thống. Trước làn sóng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nhiều làng nghề đã chủ động ứng dụng công nghệ số, đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử và mạng xã hội. Các hộ sản xuất tích cực xây dựng facebook, website để quảng bá, giúp người tiêu dùng hiểu rõ hơn giá trị sản phẩm.
Bà Sùng Thị Máy, Phó Giám đốc HTX Dệt lanh Cán Tỷ, chia sẻ: “Hiện nay, phần lớn sản phẩm của HTX được quảng bá trên facebook, zalo, tiktok… giúp tiếp cận khách hàng tốt hơn, hóa giải khó khăn trong tiêu thụ. Chúng tôi có thể cập nhật hình ảnh, mẫu sản phẩm mới, thông tin về chất liệu, kiểu dáng, kích cỡ và giao hàng tận nơi. Nhờ vậy, số đơn đặt hàng tăng gấp 2 – 3 lần so với trước”.
Nhờ sự nỗ lực của chính quyền địa phương và người dân, các làng nghề truyền thống tại Quản Bạ không chỉ được bảo tồn mà còn phát triển mạnh mẽ, tạo ra giá trị kinh tế bền vững, góp phần quảng bá văn hóa bản địa đến bạn bè trong và ngoài nước.
Bài, ảnh: Nguyễn Dịu
Nguồn: Dulichvn
