Toàn cảnh Pháo đài Van.

Từ năm 850 đến 600 TCN, vùng này là quê hương của vương quốc Van hay Urartu đầy quyền uy. Với nhiều pháo đài dùng để kiểm soát cả vùng là phong cảnh ngoạn mục nhất của thế giới hiện đại. Trong thời hoàng kim, các tường thành xây bằng gạch trát vữa, đế tường xây bằng đá đồ sộ với nhiều lỗ châu mai trắng bóng, cách xa nhiều dặm đã đập vào tầm đứng dùng để quan sát trong hình hài uy nghi đáng sợ – một nhà văn thời cổ đại so sánh những pháo đài như các vì sao trên bầu trời. Thành Van, công trình ấn tượng nhất nhìn xuống thủ đô Tushpa của vương quốc Urartu.

Không nơi nào dốc đứng hơn

Người Urartu lợi dụng địa hình tự nhiên, xây dựng pháo đài ngay trên đỉnh đồi để nhìn bao quát các trung tâm dân cư chính. Một số đồi dài và hẹp thật bất tiện không thể làm vật ngăn chặn được. Thành Van là một minh hoạ tuyệt vời: thành xây trên dải núi có cạnh dốc đứng kéo dài hơn 1 km, nhưng hầu hết đều rộng chỉ 50 m, với chiều rộng tối đa khoảng 125 m. Ở nơi khác, pháo đài của người Urartu cách biệt với dải núi kề cận bằng một chiến hào khoét vào đá rộng 10 m.

Đôi lúc tường thành có các công trình phụ xây bằng các tảng đá khổng lỗ đặt trực tiếp lên nền đất tự nhiên, nhưng lúc đầu việc xây dựng tường thành bắt phải khoét đá dọc theo phần rìa của vết đá lộ. Đá khoét thành một loạt bậc thang, cao đến 1 m, trên đó xây phần móng tường. Công việc thực hiện bằng cuốc chim, búa tạ, nguồn nhân lực lấy từ số tù binh chiến tranh rất đông.

Một số pháo đài bao quanh cung điện và đền đài, trong khi số khác có vẻ có chức năng chính là các trung tâm hành chính và gồm nhiều nhà kho trữ nông sản, thóc lúa, trái cây, thịt, dầu, rượu. Các công trình bên trong đặt ở các cao trình khác nhau trên dải đất bậc thang khoét vào đá hay tấm móng nhân tạo. Các đạo quân Assyria chiếm giữ số lượng lúa mạch và lúa mì đáng kinh ngạc: một pháo đài có mặt bằng chứa đến 5.000 tấn. Chất lỏng như dầu và rượu trữ trong các vại gốm, mỗi vại dung tích 1.000 lít, một nhóm các nhà kho có khoảng 400 vại như thế. Chúng ta vẫn còn ấn tượng trước một vương quốc tổ chức thật chặt chẽ. Và có lẽ tính chất đa dạng của cư dân trong vùng cho thấy hệ thống các pháo đài này được xây dựng để kiểm soát nội bộ hơn là chống ngoại xâm.

Kiểm soát gắt gao

Rất nhiều câu khắc trên đá liệt kê các cuộc xâm chiếm và công trình phục vụ công cuộc của giới cầm quyền Urartu. Vẫn còn một vài tư liệu khác, nhưng không có ghi chép nào đầy đủ về sự suy tàn. Sau cùng, càng về cuối thế kỷ 7 TCN, vương quốc bị tan rã, lúc ấy nhiều bộ tộc du mục như Scythian từ thảo nguyên phía bắc cướp phá phần lớn vùng Cận Đông. Về sau Urartu trở thành một bộ phận thuộc đế quốc Ba Tư. Sau này, pháo đài bị cướp phá và hoang phế, nhưng nền móng bằng đá vẫn còn nhìn thấy. Chính phần móng này cho đến nay vẫn còn giữ vững các tường thành thời Trung cổ ở thành Van.

(Theo 70 kỳ quan cổ đại trên thế giới)